Theo Chiến lược lao động – việc làm năm 2023 – 2025 và tầm nhìn tới năm 2030 của TP.HCM, các đơn vị nghiên cứu, quản lý về lao động cho rằng, trong tương lai tại TP.HCM sẽ chứng kiến nhiều ngành nghề mới xuất hiện cùng với sự bùng nổ của thị trường thương mại điện tử. Trong đó, livestream nổi lên như một ngành nghề mới và đang tạo ra rất nhiều công việc khác.

Một mình không thể làm được phiên livestream

Ở các bài viết trước, thông qua các chia sẻ của những nhân vật được phỏng vấn, có thể thấy nhiều công việc mới đã được hình thành trong vài năm qua nhằm đáp ứng một buổi livestream bán hàng như người dẫn dắt chính (host), trợ live, diễn viên, người sáng tạo nội dung, quay phim, kỹ thuật, chụp hình, trang điểm, nhân viên tiếp thị liên kết (ngành affiliate marketing), người làm công tác đóng gói, vận chuyển (chuỗi cung ứng)…

Một buổi livestream tại Hz Media, một trong những MCN kết nối nhà sáng tạo với nhãn hàng

Hiện tại, TP.HCM chưa có số liệu cụ thể có bao nhiêu người lao động làm trong lĩnh vực này. Cùng với đó, theo lời kể của nhiều TikToker, hiện nay có nhiều KOC (người tiêu dùng có ảnh hưởng trong cộng đồng) “đầu quân” cho một MCN (Multi-channel Network) nào đó và tùy diện mà có hợp đồng lao động hay “hợp đồng đối tác”. Các KOC lớn thì lập công ty riêng cho mình. Còn lại hầu như các KOC hoạt động livestream kiểu cá nhân và hưởng theo hoa hồng, thuế thu nhập sẽ trừ ngay trong hợp đồng hoa hồng với nhãn hàng.

MCN là một mạng lưới đa kênh, kết nối giữa nền tảng TikTok, các nhà sáng tạo nội dung và các nhãn hàng. Họ sẽ hỗ trợ đa nền tảng cho các TikToker, từ việc phát triển kênh, tổ chức các buổi livestream, tiếp thị liên kết để tối ưu hóa việc bán sản phẩm… Thay vì làm việc với từng nhãn hàng, TikToker chỉ cần làm việc với MCN và đây cũng là mạng lưới kết nối TikToker ra thị trường.

Nguyễn Hoàng Nguyên (22 tuổi, sinh viên Trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn, ĐH Quốc gia TP.HCM) là một “beauty blogger” (người chia sẻ các nội dung về làm đẹp trên các trang trực tuyến) khá nổi bật trên TikTok. Hoàng Nguyên cho hay trên TikTok Shop có nhiều dạng livestream, và với việc bán hàng thì chủ yếu có dạng livestream độc quyền cho một nhãn hàng nào đó và livestream adds-in (livestream nhiều sản phẩm, thương hiệu khác nhau và đa số thuộc cùng ngành hàng hay chủ đề)…

Một buổi livestream hiện nay cần đầu tư nhiều về hình ảnh, nhân sự

Nguyên kể, trước đây một buổi livestream rất đơn giản. Người livestream có thể chỉ cần 1 cái đèn, 1 chân máy và 1 chiếc điện thoại để phát sóng. Nhưng bây giờ thị trường cạnh tranh và đòi hỏi nhiều hơn nên cần phải chuẩn bị rất nhiều thứ, từ đạo cụ, nhân sự, kịch bản cho tới các minigame (những trò chơi nhỏ hay các hoạt động tương tác) để thu hút và giữ chân người xem…

Theo Nguyên, hiện nay một buổi livestream thông thường cần một ê kíp và đội ngũ này phải có ít nhất 3 người. Cụ thể, ngoài 1 người livestream chính, cần 1 trợ live và người này sẽ quản lý hiển thị các sản phẩm lên phiên, hô hào tạo bầu không khí, quản lý một số vấn đề kỹ thuật như chọn lọc các câu hỏi từ khán giả để người livestream chính trả lời, seeding (tạo hiệu ứng để người dùng bình luận, tương tác)… Vị trí còn lại làm công tác hậu cần, hậu kỳ như chuẩn bị, điều khiển thiết bị máy móc; lưu trữ, chỉnh sửa video clip, phân tích lượt người xem, các đơn hàng…

“Tôi cũng từng đi trợ live cho nhiều phiên livestream lớn. Có phiên phát sóng gồm tới 20 người và họ chỉ làm công việc seeding, hô hào tạo bầu không khí… Chưa kể, phiên livestream đó còn có đại diện nhiều nhãn hàng. Bây giờ ít khi nào một mình có thể làm được phiên livestream”, Nguyên kể và cho biết thêm, thông thường một buổi livestream kéo dài ít nhất 2 tiếng, những phiên lớn của các TikToker hàng đầu thì có thể livestream xuyên ngày. Việc livestream thời lượng lâu như vậy tùy thuộc vào chỉ tiêu doanh số mà người livestream đã cam kết với khách hàng.

Vận hành buổi livestream

Mới 24 tuổi nhưng Phạm Trường Duy đã trực tiếp vận hành nhiều phiên livestream, và hiện đang làm việc cho một MCN với mức thu nhập vài chục triệu đồng/tháng. Duy là “tay ngang”, mới làm công việc này hơn 1 năm, trước đây Duy làm truyền thông cho một công ty.

Theo chia sẻ của Duy, từ khi TikTok Shop đổ bộ vào VN thì ngành bán lẻ trên thị trường thương mại điện tử ngày càng bùng nổ. Nhà nhà xây kênh, bán hàng, các phiên livestream lớn ngày càng xuất hiện nhiều. Bối cảnh này đã tạo ra một khối lượng lớn công việc cần nhân lực giải quyết. Chẳng hạn, một MCN (cung cấp tất cả dịch vụ từ thiết bị cho tới nhân sự để vận hành một buổi livestream) hiện nay có đội ngũ nhân lực khoảng 20 người và đảm trách nhiều mảng. Người làm việc phải sẵn sàng đáp ứng cho một phiên livestream lớn vì có thể có tới 80 nhãn hàng cùng tham gia.

Trong nhiều phiên livestream, vị trí trợ live có thể thay bằng khách mời

Đa số trợ live là người của KOC và KOC sẽ trả tiền cho họ, tầm 200.000 – 400.000 đồng/tiếng. “Vai trò của trợ live có thể nói đơn giản thế này. Ví dụ, nếu thời gian của một phiên livestream dài và người dẫn chính cần đi uống nước thì không được để khoảng lặng cho khán giả. Lúc này trợ live sẽ phụ nói”, Duy giải thích và cho hay trợ live có thể trở thành một công việc mang lại thu nhập chính, nhưng không phải ai cũng có thể làm được. Vị trí này đòi hỏi khả năng tự học, kiên trì và có kiến thức về ngành livestream.

MCN còn có đội ngũ quan trọng khác là kỹ thuật viên. Họ phụ trách công tác chỉnh sửa video, đồ họa, âm thanh, sắp đặt các góc máy, đèn đóm… để cho ra các khoảnh khắc đẹp trên màn ảnh.

Riêng công việc vận hành livestream như của Duy thì đòi hỏi người làm phải có khả năng phân tích thông số buổi live (doanh thu, người xem…). Theo Duy, việc này rất quan trọng. Qua mỗi phiên livestream, nhờ nguồn phân tích thông số mà sẽ đánh giá được KOC đó bán mặt hàng nào mạnh, buổi livestream này đã diễn ra bao nhiêu tiếng, thời điểm nào thì tung deal (ưu đãi, khuyến mãi, giảm giá đặc biệt)…

Thông thường, với dạng livestream daily (tức hình thức phát sóng ngắn về đời sống thường nhật) thì Duy có thể tổ chức trong ngày, bao gồm các công việc sắp đặt tài khoản, đèn chiếu… Nhưng đối với các phiên livestream lớn, Duy cần chuẩn bị hàng mà các thương hiệu gửi qua, sắp xếp thiết bị hợp lý, đảm bảo máy móc có thể duy trì suốt 6 – 8 tiếng.

Theo Duy, đảm trách vị trí vận hành livestream thì có nhiều điểm thuận lợi, điển hình là có cơ hội làm việc với nhiều nhãn hàng, học được nhiều phương pháp trình chiếu sản phẩm, cách giao tiếp với khách hàng… Nhưng đây cũng là công việc va chạm rất nhiều, do đó đòi hỏi người làm phải không ngừng tích lũy kinh nghiệm mới đi được xa.

Ngoài ra, vị trí vận hành livestream còn phải nắm rõ chính sách và các tiêu chuẩn cộng đồng của nền tảng để theo dõi liệu phiên livestream có bị kiểm duyệt viên nội dung của TikTok đánh giá vi phạm hay không.

Về vị trí kiểm duyệt viên, chỉ cần tìm kiếm trên Google thì thấy hàng loạt bên đang đăng tuyển. Ví dụ, công ty T. (có vốn đầu tư nước ngoài, ở Q.Tân Bình, TP.HCM) tuyển người không cần kinh nghiệm. Theo mô tả công việc, người lao động sẽ được đào tạo về chính sách, quy định tiêu chuẩn cộng đồng để biết kiểm duyệt các nội dung được đăng tải. Mức lương của công việc này từ 7 – 10 triệu đồng/tháng và có phúc lợi đầy đủ cũng như thời gian xoay ca linh hoạt.