Thế hệ Y (sinh từ 1981 đến 1996) thường có xu hướng làm việc chăm chỉ để làm hài lòng cấp trên. Ngược lại, thế hệ Z (sinh từ 1997 đến 2012) tin rằng chỉ cần làm việc vừa đủ để không bị sa thải và ưu tiên chăm sóc bản thân hơn.
Gen Z đang ngày càng khẳng định vị thế của mình trên toàn cầu, đặc biệt là tại các quốc gia phát triển như Mỹ và Anh. Sự gia tăng lương theo giờ cho thanh niên thế hệ Z tại những quốc gia này cho thấy họ đang chiếm ưu thế kinh tế. Ở Mỹ, lương theo giờ của người 16-24 tuổi gần đây tăng 13% so với cùng kỳ năm ngoái, so với mức 6% của lao động 25-54 tuổi. Ở Anh, lương theo giờ của thanh niên 18-21 tuổi cũng tăng 15%, vượt xa các độ tuổi khác. Sức mạnh kinh tế của gen Z còn được phản ánh qua các concert âm nhạc gần đây, khi phần lớn khán giả là các thanh thiếu niên và họ không ngần ngại chi hàng trăm USD để có một tấm vé tham dự sự kiện.
Năm 2022, người Mỹ dưới 25 tuổi đã chi 43% thu nhập sau thuế cho nhà ở và giáo dục, trong đó có cả lãi suất vay học phí đại học. Tỷ lệ sở hữu nhà của nhóm này cũng cao hơn so với thế hệ Gen Y cùng tuổi trong thời của họ. Điều này cho thấy gen Z có khả năng quản lý tài chính và chi tiêu một cách hiệu quả hơn. Gen Z cũng tiết kiệm được nhiều tiền hơn người trẻ trong những năm 1980, 1990.
Tỷ lệ có việc theo các thế hệ tại Mỹ (Ảnh: The Economist).
Quan niệm về gen Z trước đây thường bị ảnh hưởng nhiều từ một số nghiên cứu, trong đó có công trình của nhà tâm lý học Jonathan Haidt thuộc Đại học New York. Trong nghiên cứu về “Thế hệ lo âu”, ông Haidt cho rằng gen Z không bình thường so với các thế hệ khác, có nguy cơ bị trầm cảm cao, không chắc chắn về giới tính, ít uống rượu, ít quan hệ tình cảm và mức độ giao tiếp hàng ngày với người khác chỉ bằng khoảng 2/5 so với thế hệ những năm 2000. Nghiên cứu của ông Haidt có tác động lớn lên các chính sách quản lý trẻ em trên thế giới, nổi bật là kế hoạch cấm smartphone, mạng xã hội ở Anh và Mỹ. Tuy nhiên, không phải ai cũng đồng tình với chuyên gia này.
Quan điểm của ông đã làm mờ đi một trong những đặc tính khác biệt và nổi bật của gen Z, đó là có lợi thế kinh tế cực tốt và khả năng tìm việc hiệu quả. Tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên thế hệ gen Z tại các quốc gia phát triển đang ở mức 13%, thấp nhất kể từ năm 1991.
Nhiều người thuộc gen Y gia nhập lực lượng lao động vào thời điểm khủng hoảng tài chính toàn cầu 2007-2009 và hứng chịu ảnh hưởng nặng nề. Trong khi tư tưởng làm việc chủ đạo của thanh niên thế hệ Gen Y là phải làm việc cật lực nếu muốn có cuộc sống tốt thì gen Z lại cho rằng họ có thể nghỉ và tìm việc khác nếu muốn thu nhập cao hơn.
Khác biệt lớn trong tư tưởng làm việc của gen Z và gen Y xuất phát từ bối cảnh lịch sử khác nhau. Gen Y đã trải qua khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2007-2009, khiến họ phải làm việc cật lực để có cuộc sống tốt. Trong khi đó, gen Z lại lớn lên trong thời kỳ kinh tế khởi sắc hơn, giúp họ có tư tưởng làm việc linh hoạt hơn. Thanh niên gen Z ở Anh và Mỹ thường chọn các ngành học thực tế cao như kinh tế, kỹ thuật, và nhiều người không theo đại học chọn học trường nghề để tận dụng cơ hội từ tình trạng khan hiếm lao động trong các ngành nghề nhất định.
Mặc dù gen Z được hưởng lợi từ sự phát triển kinh tế hiện tại, nhưng các chuyên gia vẫn lo ngại về tính bền vững của lợi thế này trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo và các đợt suy thoái kinh tế tiềm tàng có thể ảnh hưởng mạnh đến thế hệ trẻ trong tương lai. Theo ông Russell Funk, chuyên gia tại Đại học Minnesota (Mỹ), người trẻ ở Mỹ đang nộp ít đơn xin cấp bằng sáng chế hơn so với trước đây, cho thấy gen Z có thể ít đổi mới sáng tạo hơn.
Một điểm đáng chú ý là gen Z rất coi trọng sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống cá nhân. Họ không sẵn sàng làm việc ngoài giờ một cách thường xuyên và ưu tiên dành thời gian cho bản thân, gia đình và bạn bè. Điều này có thể khiến họ bị xem là “lười biếng” trong mắt các thế hệ trước, nhưng thực chất đó là một sự thay đổi tư duy về cách sống và làm việc trong thế giới hiện đại.
Gen Z tin rằng chỉ nên làm việc vừa đủ để không bị sa thải và ưu tiên chăm sóc bản thân (Ảnh: The Economist).
Trong khi gen Z tận dụng các cơ hội kinh tế hiện tại để xây dựng cuộc sống tốt hơn, sự khác biệt trong tư tưởng làm việc và thách thức kinh tế tiềm tàng vẫn đặt ra nhiều câu hỏi về tương lai của thế hệ này. Chính phủ, công ty và nhà đầu tư cần hiểu rõ và thích ứng với những thay đổi này để hỗ trợ và tận dụng tối đa tiềm năng của gen Z.
Trong một thế giới ngày càng phức tạp và biến đổi nhanh chóng, gen Z đang chứng minh rằng họ không chỉ là thế hệ kế thừa mà còn là lực lượng định hình tương lai. Khả năng thích ứng, sự linh hoạt trong tư duy và cách tiếp cận cuộc sống khác biệt của họ có thể là chìa khóa để đối phó với những thách thức và cơ hội mà thế kỷ 21 mang lại.
