Những người bán hàng trên các nền tảng thương mại điện tử sẽ phải thực hiện định danh và xác thực điện tử. Đây là một trong những điều kiện nhằm bảo vệ người mua hàng trên không gian mạng. Tuy nhiên việc này cũng dấy lên lo ngại về lộ, lọt thông tin người bán hàng.
Tại dự thảo luật Thương mại điện tử (TMĐT), Bộ Công thương đề xuất người bán phải thực hiện định danh và xác thực điện tử (tên thương nhân, địa chỉ, mã số định danh, mã số thuế thu nhập cá nhân) trước khi cung cấp hàng hóa, dịch vụ và thông tin cho nền tảng TMĐT. Ngoài ra, người bán cũng phải công bố công khai điều kiện giao dịch chung, giá cả, vận chuyển và giao nhận, phương thức thanh toán (nếu có); minh bạch thông tin hàng hóa, dịch vụ, các quy định về bảo vệ thông tin cá nhân, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Người bán hàng trên sàn TMĐT phải định danh
ẢNH: ĐÀO NGỌC THẠCH
Việc định danh người bán hàng online còn tạo công bằng đối với hộ kinh doanh truyền thống, bởi họ cũng phải đáp ứng yêu cầu về giấy phép kinh doanh, khai báo địa điểm kinh doanh, doanh thu tính thuế.
TS Nguyễn Ngọc Tú, giảng viên Trường ĐH Kinh doanh và công nghệ Hà Nội
Phạt từ 30 – 40 triệu đồng đối với chuyển giao thông tin người tiêu dùng cho bên thứ ba
Theo Nghị định số 24/2025 (vừa ban hành ngày 21.2), Chính phủ tăng mức phạt đối với các hành vi vi phạm hành chính về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Trong đó, chuyển giao thông tin của người tiêu dùng cho bên thứ ba sẽ bị phạt 30 – 40 triệu đồng, tăng 20 triệu đồng so với quy định cũ. Phạt tiền gấp 2 lần mức phạt tiền đối với trường hợp thông tin có liên quan là dữ liệu cá nhân nhạy cảm của người tiêu dùng. Phạt tiền gấp 4 lần mức tiền phạt đối với hành vi vi phạm trong trường hợp do tổ chức thiết lập, vận hành nền tảng số thực hiện.
Những quy định mới này được đưa ra trong bối cảnh giao dịch TMĐT bùng nổ, đi kèm theo đó là chất lượng hàng hóa kém, hàng giả tràn lan. Tại trang chonghanggia.online.gov.vn, trung bình mỗi năm Bộ Công thương tiếp nhận và xử lý hơn 200 kiến nghị liên quan đến các hành vi như không đăng ký, thông báo website, ứng dụng, cung cấp sản phẩm không đảm bảo chất lượng, giả mạo doanh nghiệp khác nhằm lừa đảo khách hàng.
Số lượng các vụ vi phạm hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc, xuất xứ mỗi năm mỗi tăng. Năm 2022, Cục TMĐT và Kinh tế số đã yêu cầu các doanh nghiệp và tổ chức hoạt động TMĐT gỡ bỏ, khóa 1.663 gian hàng với 6.437 sản phẩm vi phạm; chặn 5 website vi phạm có dấu hiệu lợi dụng TMĐT để kinh doanh hàng giả, hàng nhái và hàng không rõ nguồn gốc, xuất xứ. Qua năm 2023, gỡ bỏ hơn 20.000 gian hàng với hơn 50.000 sản phẩm vi phạm. Năm 2024, lực lượng quản lý thị trường đã phát hiện, xử lý 3.124 vụ vi phạm (tăng 266% so với năm 2023), chuyển cơ quan điều tra 4 vụ, xử phạt vi phạm hành chính 48 tỉ đồng (tăng 220% so với năm 2023); đặc biệt, trị giá hàng hóa vi phạm trên 34 tỉ đồng (tăng 440% so với năm 2023).
PGS-TS Đinh Trọng Thịnh (Học viện Tài chính) cho biết không chỉ ở VN mà các sàn TMĐT nước ngoài yêu cầu người bán (doanh nghiệp, cá nhân) đều phải định danh. Mua bán hàng hóa, dịch vụ trên nền tảng TMĐT mà không xác định được danh tính người bán thì người mua khá bấp bênh. Không những người tiêu dùng chịu thiệt khi người bán hàng ẩn danh mà việc này còn mở ra cánh cửa cho hàng giả, hàng nhái tràn lan trên thị trường. Khi không xác định được người bán, cơ quan chức năng sẽ không thể quản lý được về thuế, thất thu ngân sách.
Tương tự, TS Nguyễn Ngọc Tú, giảng viên Trường ĐH Kinh doanh và công nghệ Hà Nội, đánh giá việc định danh là cần thiết vì xác định được trách nhiệm của người bán hàng, nguồn gốc của sản phẩm, trong trường hợp có xảy ra tranh chấp cũng dễ xử lý hơn. Thực tế, người tiêu dùng tham gia mua sắm trực tuyến hiện đang gặp khó khăn vì thiếu minh bạch thông tin sản phẩm, dịch vụ và thông tin của người bán như địa chỉ, điện thoại liên hệ hay các phương tiện khác. Thậm chí trong đơn hàng nhận được cũng không có thông tin về người bán. Đồng thời, cơ chế giải quyết tranh chấp trên môi trường trực tuyến chưa hiệu quả, khiến người tiêu dùng ít được bảo vệ khi quyền, lợi ích bị xâm phạm. Trong nhiều trường hợp, người mua hàng và người bán không giải quyết được mâu thuẫn phát sinh trong quá trình giao dịch nhưng lại không có cách nào giải quyết, gây khó khăn cho người tiêu dùng. Hơn nữa, việc định danh người bán hàng online còn tạo công bằng đối với hộ kinh doanh truyền thống, bởi họ cũng phải đáp ứng yêu cầu về giấy phép kinh doanh, khai báo địa điểm kinh doanh, doanh thu tính thuế.
Lo lộ, lọt thông tin người bán
Theo “Báo cáo toàn cảnh thị trường sàn bán lẻ trực tuyến 2024 và dự báo 2025” do Metric mới phát hành, tổng doanh số của 5 sàn TMĐT phổ biến nhất tại VN hiện nay (Shopee, Lazada, TikTok Shop, Tiki và Sendo) trong năm 2024 đạt 318.900 tỉ đồng, tăng trưởng 37,36% so với năm 2023. Còn theo nhận định của Bộ Công thương, TMĐT tại VN dự báo có sự tăng trưởng mạnh mẽ với 55% người dân tham gia mua sắm trực tuyến, giá trị mua hàng hóa và dịch vụ trực tuyến trung bình đạt 600 USD/người/năm và doanh số TMĐT bán lẻ B2C (các giao dịch thương mại giữa doanh nghiệp với đối tượng khách hàng là những cá nhân qua nền tảng internet) tăng trưởng khoảng 25% mỗi năm và ước đạt 35 tỉ USD vào năm 2025, chiếm khoảng 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng của cả nước.
Với giá trị và sự tăng trưởng mạnh mẽ, việc siết lại chất lượng, kiểm soát thuế thông qua định danh người bán hàng online là cần thiết. Tuy nhiên, một vấn đề đặt ra là bảo mật thông tin người bán hàng trên sàn TMĐT khi định danh. Ông Đinh Trọng Thịnh cho rằng các chủ sàn cần có hệ thống bảo mật và trách nhiệm bảo vệ thông tin mà người bán hàng khai báo, tránh tình trạng bị kẻ gian lấy và bán ra ngoài. Sàn TMĐT biết người bán là ai, trong trường hợp xảy ra tranh chấp về chất lượng sản phẩm thì xử lý. “Trước tình trạng mua bán thông tin tràn lan hiện nay trên mạng, các sàn cần tăng tính bảo mật an toàn thông tin cho người bán”, ông Đinh Trọng Thịnh nhấn mạnh.
Nhìn từ khía cạnh khác, ông Nguyễn Ngọc Tú cho rằng mức phạt bị lộ thông tin cá nhân hiện nay còn khá thấp, chưa đủ biện pháp răn đe nên mới có tình trạng mua bán thông tin cá nhân tràn lan. Để người bán hàng yên tâm kê khai thông tin trên các sàn TMĐT, cần có biện pháp bảo vệ được những thông tin này không bị bán hay trao đổi cho bên thứ ba. Do đó cần có quy định ràng buộc các sàn bảo mật thông tin của người bán cũng như có biện pháp chế tài để kiểm soát. Trong trường hợp phạt hành chính chỉ vài chục triệu đồng khi bị phát hiện thì cũng không đủ răn đe nên cần có quy định xử lý hình sự khi cần.
Ông Võ Đỗ Thắng, Giám đốc Trung tâm an ninh mạng Athena, nhấn mạnh: Các sàn TMĐT phải đảm bảo các điều kiện mà Bộ Công thương đưa ra khi thành lập sàn về mặt kỹ thuật, bảo mật thông tin. Khi nói đến TMĐT thì không chỉ mua bán trong nước mà còn mua bán xuyên biên giới.
“Quy định mới áp dụng dành cho người bán hàng trong nước, vậy có dành cho người nước ngoài hay không? Các sàn TMĐT Trung Quốc khi bán hàng vào VN có tuân thủ quy định này? Trong trường hợp không tuân thủ thì có biện pháp chế tài gì hay không?”, ông Võ Đỗ Thắng đặt câu hỏi và khẳng định: “Chuyện mất dữ liệu thông tin trên sàn chỉ là một phần cần xem xét nhưng cũng không đáng lo ngại khi có luật An ninh mạng, các sàn phải tuân thủ bảo mật thông tin cho người bán. Vấn đề là cần tạo công bằng trong khai báo thông tin, người bán hàng trong nước khai báo mà nước ngoài không khai báo thì như thế nào”.
Người bán hàng trực tuyến Việt Nam ứng dụng AI nhiều nhất Đông Nam Á. Tại Việt Nam, AI được sử dụng phổ biến nhất trong lĩnh vực chăm sóc khách hàng, tiếp thị và truyền thông. Lĩnh vực nhân sự và vận hành, hậu cần ít ứng dụng AI nhất.
Người bán hàng trực tuyến của Việt Nam có tỉ lệ ứng dụng AI nhiều nhất Đông Nam Á – Ảnh: QUANG ĐỊNH
Báo cáo “Thu hẹp khoảng cách AI: Nhận thức và xu hướng ứng dụng AI của người bán hàng trực tuyến ở Đông Nam Á” do nền tảng Lazada công bố ngày 9-4 cho kết quả người bán hàng trực tuyến Việt Nam ứng dụng AI nhiều nhất Đông Nam Á.
Việt Nam ít e ngại chi phí và thời gian
Cụ thể, Việt Nam và Indonesia cùng có tỉ lệ ứng dụng AI chiếm 42% trong các hoạt động kinh doanh, theo sát là Singapore và Thái Lan với tỉ lệ 39%.
Theo báo cáo, gần 7/10 (68%) nhà bán hàng trực tuyến ở Đông Nam Á cho rằng họ có hiểu biết về AI. Con số này ở Việt Nam là gần 8/10 nhà bán hàng (77%), cao hơn trung bình ở khu vực.
Tuy nhiên các nhà bán hàng trực tuyến cũng gặp khó khăn trong việc đánh giá hiệu quả của AI và tác động về chi phí của nó. Mặc dù 89% người bán thừa nhận vai trò của AI trong việc nâng cao hiệu suất công việc, nhưng gần 2/3 trong số đó (61%) vẫn hoài nghi về mức độ hữu ích nói chung.
Người bán hàng Việt Nam tin tưởng vào AI, ít lo ngại chi phí và thời gian – Ảnh: LAZADA
Hơn nữa, gần như tất cả người bán (93%) đồng ý việc sử dụng AI sẽ giúp tiết kiệm chi phí trong dài hạn, song 64% vẫn lo ngại chi phí và thời gian cần để thực hiện là rào cản trong việc tích hợp AI.
Tại Việt Nam, các nhà bán hàng nhìn chung có cái nhìn tích cực về lợi ích của AI (94%), đặc biệt trong việc thúc đẩy năng suất, và họ cũng ít e ngại hơn về vấn đề chi phí và thời gian (35%).
Bạn thuộc nhóm ứng dụng AI đến mức nào?
Báo cáo phân loại ra 3 nhóm nhà bán hàng dựa trên mức độ ứng dụng AI theo 5 tiêu chí: vận hành và hậu cần, quản lý sản phẩm, tiếp thị và quảng cáo, dịch vụ khách hàng, quản lý nhân sự.
Thứ nhất là nhà bán hàng thành thạo AI. Đó là những người đã tích hợp AI vào ít nhất 80% hoạt động kinh doanh.
Ở Việt Nam, chỉ có khoảng 1/5 (22%) người bán thuộc nhóm này (so với 24% trong khu vực).
Thứ hai là nhà bán hàng quan tâm đến AI. Họ là những người đã tích hợp một phần AI vào hoạt động kinh doanh của họ, nhưng còn loay hoay ở các công đoạn quan trọng. Chủ yếu các nhà bán hàng ở Việt Nam thuộc phân khúc này (64%, so với 50% ở Đông Nam Á).
Nhóm cuối là nhà bán hàng thận trọng với AI. Nhóm này chiếm 14% tại Việt Nam (so với 26% ở Đông Nam Á).
Số liệu ước tính của một số buổi livestream bán hàng nổi bật, doanh thu livestream tháng 3 năm 2025 được tổng hợp từ các báo cáo thị trường:
Shopee Live “Săn Deal Cuối Tháng”: Ước tính doanh thu khoảng 50 tỷ đồng (Chương trình khuyến mãi hấp dẫn và lượng người xem lớn đã tạo nên doanh số ấn tượng.)
TikTok Shop “Mua Sắm Cùng Influencer”: Ước tính doanh thu khoảng 35 tỷ đồng (Livestream dẫn dắt bởi các influencer nổi tiếng thu hút lượng khán giả trẻ năng động.)
Zalo Live “Deal Sốc Cuối Tuần”: Ước tính doanh thu khoảng 20 tỷ đồng (Giao diện thân thiện và tính năng tương tác cao giúp livestream này ghi nhận doanh số tốt.)
Các buổi livestream chuyên biệt khác (ví dụ: phụ kiện trang sức, sản phẩm handmade): Tổng doanh thu ước tính khoảng 10 tỷ đồng
Tổng cộng, các livestream nổi bật trong tháng 3 năm 2025 tạo ra doanh số khoảng 115 tỷ đồng. Những số liệu này cho thấy sức hút mạnh mẽ của livestream bán hàng trong bối cảnh mua sắm trực tuyến tại Việt Nam, với sự tham gia của các nền tảng hàng đầu và xu hướng “săn deal” ngày càng phổ biến.
1. Sự kiện MegaLive 2025 (25/3)
Tham gia: Các thương hiệu lớn như Samsung, Coolmate, DHC…
Doanh thu ước tính: 100–200 tỷ đồng (dựa trên kết quả các phiên trước đó).
Cơ chế: Kết hợp hàng trăm KOC và influencer để tiếp cận hàng triệu khách hàng, tối ưu hóa chuyển đổi .
2. Livestream dịp 8/3 (Quốc tế Phụ nữ)
Ngành hàng chủ lực: Mỹ phẩm, thời trang nữ, quà tặng.
Doanh thu: Tăng 150–200% so với ngày thường, đặc biệt từ các KOL như Hòa Minzy, Hương Giang .
Ví dụ: Một thương hiệu mỹ phẩm cao cấp đạt 3 tỷ đồng trong 1 phiên livestream nhờ chiến dịch Flash Sale .
3. Livestream của các thương hiệu quốc tế
Sulwhasoo, Yves Saint Laurent: Ra mắt sản phẩm qua livestream với giá 3–10 triệu đồng, doanh thu trung bình 5–15 tỷ đồng/phiên .
Chiến lược: Kết hợp người nổi tiếng và công nghệ AR để khách hàng trải nghiệm sản phẩm trực tiếp .
Xu hướng nổi bật
Mega Live: Các phiên livestream quy mô lớn, kết hợp nhiều KOL và nhãn hàng, chiếm 30% tổng doanh số TMĐT .
Sản phẩm cao cấp: Thương hiệu xa xỉ dần chiếm lĩnh livestream, tăng 40% doanh thu so với 2024 .
Cạnh tranh giá: Các nền tảng như TikTok Shop, Shopee áp dụng voucher giảm 50–70% để thu hút khách hàng .
Thách thức và rủi ro
Hàng giả, kém chất lượng: 15% phiên liveststream bị tố cáo quảng cáo sai sự thật .
Pháp lý: Nhiều KOL như Hằng Du Mục, Quang Linh Vlogs bị khởi tố do lừa dối khách hàng .
Tổng kết
Tháng 3/2025 đánh dấu sự bùng nổ của livestream với sự tham gia của cả thương hiệu nội địa và quốc tế. Dù doanh thu khủng, ngành hàng này vẫn đối mặt với thách thức về uy tín và minh bạch. Dữ liệu có tham khảo các báo cáo từ NielsenIQ hoặc Decision Lab.
Taobao mạnh tay với AI, tăng cường kiểm soát ảnh AI nhằm ngăn chặn lừa đảo và bảo vệ người tiêu dùng trước thông tin sai lệch.
Nền tảng thương mại điện tử Taobao mạnh tay với AI của tập đoàn Alibaba, đang đẩy mạnh các biện pháp nhằm ngăn chặn tình trạng tràn lan hình ảnh sản phẩm giả mạo, gây hiểu lầm do trí tuệ nhân tạo (AI) tạo ra. Động thái này nhằm đối phó với việc lạm dụng công nghệ AI ngày càng tinh vi và dễ tiếp cận.
Taobao và Tmall Group, đơn vị kinh doanh thương mại điện tử của Alibaba, tuần qua đã công bố sáng kiến mới, tập trung vào việc rà soát hình ảnh do AI tạo ra trên các nền tảng của mình, bao gồm cả Taobao, Tmall và nền tảng bán đồ cũ Xianyu.
“Chúng tôi quyết tâm chống lại các hành vi lừa đảo, gây tổn hại cho người tiêu dùng và xâm phạm quyền lợi của các nhà bán hàng chính hãng”, đại diện công ty cho biết trong thông cáo báo chí. “Mọi chỉnh sửa hình ảnh sản phẩm phải ở mức độ hợp lý, đảm bảo tính chân thực. Tuyệt đối cấm sử dụng AI để tạo ra hình ảnh sản phẩm sai lệch so với hàng hóa thực tế”.
Trong khuôn khổ chiến dịch, Taobao sẽ nâng cấp hệ thống phát hiện hình ảnh, vốn đã loại bỏ gần 100.000 hình ảnh bị chỉnh sửa hoặc phóng đại quá mức. Nền tảng này cũng sẽ bổ sung các dấu hiệu nhận biết trên trang chi tiết sản phẩm để cảnh báo người dùng về các nội dung do AI tạo ra, nhằm nâng cao nhận thức của người tiêu dùng.
Taobao chỉ ra một số dấu hiệu bất thường thường được thấy trong hình ảnh do AI tạo ra, bao gồm vị trí tay không tự nhiên, bàn chân bị biến dạng, bóng đổ kỳ lạ và các ký tự ngôn ngữ vô nghĩa.
Sự phát triển của các mô hình AI đa phương thức mạnh mẽ đã khiến hình ảnh do AI tạo ra ngày càng khó phân biệt với hình ảnh thật.
Sáng kiến của Taobao phù hợp với nỗ lực quản lý AI tạo sinh (Generative AI) của chính phủ Trung Quốc.
Vào tháng 2, Cơ quan Quản lý Không gian mạng Trung Quốc (CAC) thông báo rằng chiến dịch “Qinglang” năm nay sẽ tập trung vào việc chống lạm dụng AI, tăng cường nhận diện nội dung tổng hợp và trấn áp thông tin sai lệch do AI tạo ra.
Vào tháng 3, chính phủ Trung Quốc ban hành hướng dẫn yêu cầu dán nhãn rõ ràng nội dung do AI tạo ra trên tất cả giao diện người dùng và tệp dữ liệu. Quy định này dự kiến có hiệu lực vào tháng 9.
Alibaba là công ty thương mại điện tử lớn đầu tiên thực hiện các biện pháp này, đồng thời kêu gọi sự hợp tác của toàn ngành để đảm bảo tính xác thực trong quảng cáo sản phẩm. Động thái này tiếp nối các biện pháp tương tự của các nền tảng truyền thông xã hội như Weibo và Douyin (TikTok phiên bản Trung Quốc).
“Việc phát triển và sử dụng AI phải nâng cao trải nghiệm người tiêu dùng, khuyến khích sự sáng tạo và bảo vệ lợi ích kinh doanh hợp pháp, không phải là công cụ cho các hành vi bất hợp pháp và phi đạo đức”, công ty nhấn mạnh.
