Tại dự thảo luật Thương mại điện tử (TMĐT), Bộ Công thương đề xuất người bán phải thực hiện định danh và xác thực điện tử (tên thương nhân, địa chỉ, mã số định danh, mã số thuế thu nhập cá nhân) trước khi cung cấp hàng hóa, dịch vụ và thông tin cho nền tảng TMĐT. Ngoài ra, người bán cũng phải công bố công khai điều kiện giao dịch chung, giá cả, vận chuyển và giao nhận, phương thức thanh toán (nếu có); minh bạch thông tin hàng hóa, dịch vụ, các quy định về bảo vệ thông tin cá nhân, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

ẢNH: ĐÀO NGỌC THẠCH

Những quy định mới này được đưa ra trong bối cảnh giao dịch TMĐT bùng nổ, đi kèm theo đó là chất lượng hàng hóa kém, hàng giả tràn lan. Tại trang chonghanggia.online.gov.vn, trung bình mỗi năm Bộ Công thương tiếp nhận và xử lý hơn 200 kiến nghị liên quan đến các hành vi như không đăng ký, thông báo website, ứng dụng, cung cấp sản phẩm không đảm bảo chất lượng, giả mạo doanh nghiệp khác nhằm lừa đảo khách hàng.

Số lượng các vụ vi phạm hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc, xuất xứ mỗi năm mỗi tăng. Năm 2022, Cục TMĐT và Kinh tế số đã yêu cầu các doanh nghiệp và tổ chức hoạt động TMĐT gỡ bỏ, khóa 1.663 gian hàng với 6.437 sản phẩm vi phạm; chặn 5 website vi phạm có dấu hiệu lợi dụng TMĐT để kinh doanh hàng giả, hàng nhái và hàng không rõ nguồn gốc, xuất xứ. Qua năm 2023, gỡ bỏ hơn 20.000 gian hàng với hơn 50.000 sản phẩm vi phạm. Năm 2024, lực lượng quản lý thị trường đã phát hiện, xử lý 3.124 vụ vi phạm (tăng 266% so với năm 2023), chuyển cơ quan điều tra 4 vụ, xử phạt vi phạm hành chính 48 tỉ đồng (tăng 220% so với năm 2023); đặc biệt, trị giá hàng hóa vi phạm trên 34 tỉ đồng (tăng 440% so với năm 2023).

PGS-TS Đinh Trọng Thịnh (Học viện Tài chính) cho biết không chỉ ở VN mà các sàn TMĐT nước ngoài yêu cầu người bán (doanh nghiệp, cá nhân) đều phải định danh. Mua bán hàng hóa, dịch vụ trên nền tảng TMĐT mà không xác định được danh tính người bán thì người mua khá bấp bênh. Không những người tiêu dùng chịu thiệt khi người bán hàng ẩn danh mà việc này còn mở ra cánh cửa cho hàng giả, hàng nhái tràn lan trên thị trường. Khi không xác định được người bán, cơ quan chức năng sẽ không thể quản lý được về thuế, thất thu ngân sách.

Tương tự, TS Nguyễn Ngọc Tú, giảng viên Trường ĐH Kinh doanh và công nghệ Hà Nội, đánh giá việc định danh là cần thiết vì xác định được trách nhiệm của người bán hàng, nguồn gốc của sản phẩm, trong trường hợp có xảy ra tranh chấp cũng dễ xử lý hơn. Thực tế, người tiêu dùng tham gia mua sắm trực tuyến hiện đang gặp khó khăn vì thiếu minh bạch thông tin sản phẩm, dịch vụ và thông tin của người bán như địa chỉ, điện thoại liên hệ hay các phương tiện khác. Thậm chí trong đơn hàng nhận được cũng không có thông tin về người bán. Đồng thời, cơ chế giải quyết tranh chấp trên môi trường trực tuyến chưa hiệu quả, khiến người tiêu dùng ít được bảo vệ khi quyền, lợi ích bị xâm phạm. Trong nhiều trường hợp, người mua hàng và người bán không giải quyết được mâu thuẫn phát sinh trong quá trình giao dịch nhưng lại không có cách nào giải quyết, gây khó khăn cho người tiêu dùng. Hơn nữa, việc định danh người bán hàng online còn tạo công bằng đối với hộ kinh doanh truyền thống, bởi họ cũng phải đáp ứng yêu cầu về giấy phép kinh doanh, khai báo địa điểm kinh doanh, doanh thu tính thuế.

Lo lộ, lọt thông tin người bán

Theo “Báo cáo toàn cảnh thị trường sàn bán lẻ trực tuyến 2024 và dự báo 2025” do Metric mới phát hành, tổng doanh số của 5 sàn TMĐT phổ biến nhất tại VN hiện nay (Shopee, Lazada, TikTok Shop, Tiki và Sendo) trong năm 2024 đạt 318.900 tỉ đồng, tăng trưởng 37,36% so với năm 2023. Còn theo nhận định của Bộ Công thương, TMĐT tại VN dự báo có sự tăng trưởng mạnh mẽ với 55% người dân tham gia mua sắm trực tuyến, giá trị mua hàng hóa và dịch vụ trực tuyến trung bình đạt 600 USD/người/năm và doanh số TMĐT bán lẻ B2C (các giao dịch thương mại giữa doanh nghiệp với đối tượng khách hàng là những cá nhân qua nền tảng internet) tăng trưởng khoảng 25% mỗi năm và ước đạt 35 tỉ USD vào năm 2025, chiếm khoảng 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng của cả nước.

Với giá trị và sự tăng trưởng mạnh mẽ, việc siết lại chất lượng, kiểm soát thuế thông qua định danh người bán hàng online là cần thiết. Tuy nhiên, một vấn đề đặt ra là bảo mật thông tin người bán hàng trên sàn TMĐT khi định danh. Ông Đinh Trọng Thịnh cho rằng các chủ sàn cần có hệ thống bảo mật và trách nhiệm bảo vệ thông tin mà người bán hàng khai báo, tránh tình trạng bị kẻ gian lấy và bán ra ngoài. Sàn TMĐT biết người bán là ai, trong trường hợp xảy ra tranh chấp về chất lượng sản phẩm thì xử lý. “Trước tình trạng mua bán thông tin tràn lan hiện nay trên mạng, các sàn cần tăng tính bảo mật an toàn thông tin cho người bán”, ông Đinh Trọng Thịnh nhấn mạnh.

Nhìn từ khía cạnh khác, ông Nguyễn Ngọc Tú cho rằng mức phạt bị lộ thông tin cá nhân hiện nay còn khá thấp, chưa đủ biện pháp răn đe nên mới có tình trạng mua bán thông tin cá nhân tràn lan. Để người bán hàng yên tâm kê khai thông tin trên các sàn TMĐT, cần có biện pháp bảo vệ được những thông tin này không bị bán hay trao đổi cho bên thứ ba. Do đó cần có quy định ràng buộc các sàn bảo mật thông tin của người bán cũng như có biện pháp chế tài để kiểm soát. Trong trường hợp phạt hành chính chỉ vài chục triệu đồng khi bị phát hiện thì cũng không đủ răn đe nên cần có quy định xử lý hình sự khi cần.

Ông Võ Đỗ Thắng, Giám đốc Trung tâm an ninh mạng Athena, nhấn mạnh: Các sàn TMĐT phải đảm bảo các điều kiện mà Bộ Công thương đưa ra khi thành lập sàn về mặt kỹ thuật, bảo mật thông tin. Khi nói đến TMĐT thì không chỉ mua bán trong nước mà còn mua bán xuyên biên giới.

“Quy định mới áp dụng dành cho người bán hàng trong nước, vậy có dành cho người nước ngoài hay không? Các sàn TMĐT Trung Quốc khi bán hàng vào VN có tuân thủ quy định này? Trong trường hợp không tuân thủ thì có biện pháp chế tài gì hay không?”, ông Võ Đỗ Thắng đặt câu hỏi và khẳng định: “Chuyện mất dữ liệu thông tin trên sàn chỉ là một phần cần xem xét nhưng cũng không đáng lo ngại khi có luật An ninh mạng, các sàn phải tuân thủ bảo mật thông tin cho người bán. Vấn đề là cần tạo công bằng trong khai báo thông tin, người bán hàng trong nước khai báo mà nước ngoài không khai báo thì như thế nào”.

Theo Thanhnien.vn