Đơn hàng giảm, rủi ro tăng

Ngồi bần thần hồi lâu chăm chú vào điện thoại, chị Diệu Nguyễn, chuyên kinh doanh sản phẩm chăm sóc răng miệng bán qua sàn Shopee, vẫn không tin vào mắt mình khi cả buổi sáng không có đơn hàng nào được đặt. “Giờ này năm trước, shop của tôi chốt đơn không ngớt, mỗi ngày 70 – 90 đơn mà đến giờ này làm đủ mọi cách vẫn không bán hàng nổi. Sản phẩm của tôi bán ra, giá chưa đến 100.000 đồng, nhưng chi phí quảng cáo trên sàn 2 click thôi đã tốn 20.000 đồng, chưa kể các loại thuế, phí khác. Bây giờ tôi không biết cách nào để tiếp tục bán hàng ổn định”, chị bộc bạch.

Ế ẩm, đó là câu trả lời của rất nhiều chủ shop kinh doanh qua sàn thương mại điện tử (TMĐT) khi được hỏi ở thời điểm hiện tại. Nhưng nhiều shop khi bán được hàng rồi cũng chưa yên tâm vì tình trạng khách trả hàng với những lý do hết sức bất ngờ. Kinh doanh mặt hàng giày dép lâu nay nhưng với chị Kim Ngân, chủ một shop online tại TP.HCM, ám ảnh lớn nhất của chị là khi nhận đơn hàng khách trả lại. “Họ nhận hàng gần nửa tháng, đi muốn mòn đôi dép, nhưng trả hàng lại thì lấy lý do là đặt hàng nhầm và giá quá cao. Những trường hợp như vậy mà sàn vẫn chấp nhận, khiến bao nhiêu rủi ro shop đều phải chịu”, chị Ngân bức xúc.

Đơn hàng đã ít đi nhưng thời gian gần đây, nhiều chủ shop còn phát hiện những sàn lớn nhất hiện nay đang âm thầm trừ phí, trừ hoa hồng bằng nhiều cách thức như dùng tài khoản ảo để môi giới, tiếp thị sản phẩm. Ông Trần Công Hoan, Giám đốc vận hành SwiftHub, đơn vị chuyên hỗ trợ hoàn tất đơn hàng cho các shop online, thừa nhận tình hình kinh doanh của các shop hiện nay có sự giảm sút, nhất là khi thuế, phí của các sàn tăng lên, quy định kê khai thuế, yêu cầu hóa đơn đầu vào – đầu ra… Đặc thù của kinh doanh online là cho đổi trả hàng, việc xuất hóa đơn rồi thu hồi hóa đơn đối với những đơn hàng này cũng rất nan giải, chưa kể hàng trả lại không bán được cho ai vì chất lượng đã giảm sút hoặc hư hỏng. Đó là những khó khăn mà người bán đang phải chịu đựng trong thời gian qua.

Không trụ nổi với việc kinh doanh online, chị N.T.B.D, ngụ P.Việt Hòa (TP.Hải Phòng), đã tạm ngừng bán hàng từ tháng 5 nhưng vẫn đang nhức đầu vì chưa kê khai thuế. “Nhà tôi kinh doanh từ năm 2022 đến nay, tổng doanh thu khoảng 900 triệu đồng, đến nay đã nghỉ kinh doanh 3 tháng. Lời lãi không bao nhiêu mà chi phí nhiều nên tiêu hết cả gốc lẫn lãi rồi. Tôi đang lo lắng nếu bị truy thu thuế thì không còn tiền để đóng. Có người tính giùm tôi con số truy thu và nộp phạt trên dưới 30 triệu đồng, càng để lâu càng bị tính lại nên tôi thật sự hoang mang chưa biết phải làm sao”, chị D. nói với PV.

ẢNH: NVCC

ẢNH: NVCC

Sàn TMĐT là sân chơi của ai?

Theo thống kê của Metric, đơn vị chuyên phân tích TMĐT, các sàn phổ biến hiện nay vẫn đang là cuộc chạy đua của 2 ông lớn Shopee và TikTok Shop, trong đó Shopee dẫn đầu về thị phần nhưng tốc độ tăng trưởng của TikTok nhanh hơn và đang dần thu hẹp khoảng cách. Còn lại các đối thủ phía sau như Lazada, Tiki đang dần hụt hơi khi tăng trưởng âm. Chính vì có quá ít sự lựa chọn nên các chủ shop gần như phải chịu thiệt thòi trước những chính sách bất lợi mà các sàn TMĐT đưa ra.

Mấy ngày nay, cộng đồng mạng vẫn còn xôn xao với trường hợp một cửa hàng tên Capman Club phải viết tâm thư nhờ hủy đơn vì đặt nhầm mức giá. Cụ thể, nhân viên shop này cho biết: Ngày 4.8, do một sai sót kỹ thuật khi cài đặt mã giảm giá trên Shopee, do sơ suất nên đã cài đặt voucher giảm 320.000 đồng cho đơn hàng 0 đồng và voucher này đã nhanh chóng được lan truyền, dẫn đến rất nhiều đơn hàng phát sinh. Cụ thể có hơn 6.000 đơn hàng chỉ trong vòng vỏn vẹn 16 phút (từ 9 giờ 35 – 9 giờ 51). Đây là sự cố hoàn toàn nằm ngoài ý muốn và đã gây ra hậu quả nghiêm trọng đối với shop. Ước tính, nếu bán dưới giá vốn 320.000 đồng/sản phẩm thì với 6.000 đơn hàng đã được đặt, cửa hàng chịu lỗ đến 1,9 tỉ đồng. Đại diện cửa hàng này cho biết đây là một con số quá sức đối với một shop nhỏ như Capman Club.

Theo những người kinh doanh lâu năm, trường hợp đặt nhầm giá bán không phải là hiếm, và với một rừng thao tác khi vận hành cửa hàng online thì sơ suất là không thể tránh khỏi. Cái khó ở đây là chủ shop nếu tự ý hủy đơn sẽ bị sàn phạt rất nặng. Trao đổi với PV Thanh Niên chiều 6.8, phía Capman Club cho biết đã trao đổi với sàn TMĐT và thống nhất sẽ tiếp tục thực hiện các đơn hàng đã được người mua đặt thành công. Về phía Shopee cũng xác nhận thông tin này. Con số thiệt hại cụ thể không được hai bên tiết lộ nhưng trong trường hợp này, một số chuyên gia kinh nghiệm cho biết chắc chắn cửa hàng phải chịu thiệt thòi vì lỗi xuất phát từ nhân viên vận hành của cửa hàng.

“Trước đây khi sàn TMĐT mới vào xây dựng nền tảng và cần đến các chủ shop thì luôn chào đón và dễ dãi bằng các quy định nới lỏng, nhưng dần dần khi đã trở nên lớn mạnh, có chỗ đứng trên thị trường thì họ bắt đầu siết lại, chọn lựa và ưu đãi cho những shop đáp ứng được tiêu chuẩn cao hơn. Điều này có thể so sánh với sự tương đồng của thị trường ứng dụng gọi xe công nghệ, thời điểm khởi đầu họ rất cởi mở với chính sách thu hút tài xế, thu hút đối tác, nhưng sau khi bắt đầu chiếm lĩnh được thị trường thì họ sẽ dần thay đổi chính sách và tập trung chất lượng thay vì số lượng”, một chuyên gia trong lĩnh vực TMĐT phân tích.

Mặc dù có sự biến động về số lượng shop với hơn 80.000 cửa hàng đã rời bỏ cuộc chơi, nhưng thị trường TMĐT hiện vẫn có gần 54.000 cửa hàng, shop khác trụ vững và mang về doanh số hơn 12.000 tỉ đồng trong 6 tháng đầu năm 2025. “Trong 2 quý đầu năm, số lượng shop phát sinh đơn hàng giảm mạnh và số cửa hàng nghỉ kinh doanh ngày càng nhiều. Xu hướng này cho thấy sự đào thải ngày càng khốc liệt trong TMĐT khi thị trường nghiêng về các nhà bán lớn có khả năng duy trì đơn hàng ổn định, chuyên gia nghiên cứu TMĐT thuộc Metric nhận định.

Theo Metric, mặc dù chỉ chiếm 3,4% tổng số shop, các shop mall lại đóng góp đến 28,7% tổng doanh số trên Shopee và TikTok Shop, cho thấy vai trò vượt trội của nhóm này trong việc tạo ra giá trị bán hàng. Shop mall vì thế không chỉ là nhóm dẫn dắt doanh số mà còn là chỉ dấu cho thay đổi trong hành vi tiêu dùng trên sàn TMĐT trong thời gian tới.