Việc các sàn dồn dập tăng phí, cùng hàng loạt khoản thuế, khuyến mãi, vận chuyển, vận hành… khiến tổng chi phí có thể vượt 40% doanh thu, lợi nhuận của người bán bị bào mòn, đẩy rủi ro thua lỗ lớn. Bán ngàn đơn vẫn sợ lỗ, sàn tăng phí cao lợi nhuận bị bóp chẹt.

Ngay sau khi nền tảng TikTok Shop tăng phí nhà bán hàng lên tới 17% doanh thu mỗi đơn, rất nhiều tiểu thương đã lên tiếng phản ứng vì lợi nhuận ngày càng bị bóp chẹt.

Chị Ngọc Bích (kinh doanh hàng gia dụng) cho biết một đơn hàng trị giá 1,75 triệu đồng thì thuế, phí đã chiếm tới 387.000 đồng (36% doanh thu), trong đó phí TikTok Shop hơn 360.000 đồng. Sau khi trừ thêm chi phí vận chuyển, đóng gói, chị lỗ ngay cả khi bán được hàng.

“Càng bán nhiều càng lỗ, nếu kéo dài sẽ phá sản”, chị nói.

Các loại phí của TikTok Shop theo chị Bích gồm có phí giao dịch, phí hoa hồng nền tảng, phí hoa hồng liên kết, phí dịch vụ voucher Xtra… đã chiếm đến (93% tổng thuế, phí).

Tương tự, chị Bích Chi (TP.HCM) từng xử lý 1.500-2.000 đơn/ngày, phải thuê thêm 5 nhân công, nhưng lợi nhuận rất mỏng. Khi sàn tăng phí, vợ chồng chị quyết định chuyển hướng, chỉ tập trung sản phẩm có biên lợi nhuận chắc, giảm quy mô đơn hàng và cắt bớt nhân sự xuống còn 2 người để duy trì kinh doanh.

Theo ghi nhận của Tuổi Trẻ, trước áp lực phí tăng cao từ sàn, nhiều người bán online đã chuyển hướng sang tối ưu lợi nhuận trên từng đơn hàng, từ bỏ mục tiêu trăm đơn hay ngàn đơn mỗi ngày.

Chẳng hạn, trước đây bán đơn 200.000 đồng chỉ lãi 10.000 đồng, nay cũng mức giá đó nhưng tìm cách lãi khoảng 60.000 đồng. Mặt hàng nào biên lợi nhuận quá thấp sẵn sàng cắt bỏ.

Buôn bán đồ gia dụng, anh Hải Thanh (TP.HCM) cho biết một sản phẩm giá gốc 50.000 đồng bán trên sàn khoảng 90.000 đồng, nhưng sau khi trừ chi phí nhân công, vận hành, thuế và phí sàn, mỗi đơn chỉ còn lãi khoảng 5.000 đồng. Nếu khách hủy hoặc thất lạc hàng, toàn bộ chi phí coi như mất trắng. “Tính toán không kỹ có khi phá sản như chơi”, anh nói.

Để giữ lợi nhuận, anh Thanh buộc phải cắt giảm chi phí, trong đó có việc hạn chế tồn kho. Trước đây anh thuê thêm một căn nhà làm kho chứa, nay đã trả lại để tận dụng chính nhà mình vừa ở vừa làm kho, tiết kiệm hơn 30 triệu đồng mỗi tháng.

Dẫu nỗ lực thay đổi, nhưng nhiều tiểu thương vẫn phập phồng lo lắng về rủi ro sàn đột ngột tăng phí trong thời gian tới và không biết khi nào sẽ dừng lại. Sự bất an này cũng khiến không ít người tìm cách đa dạng hóa kênh bán hàng, tận dụng kênh Facebook, Instagram, Zalo… song song với sàn thương mại điện tử. Đồng thời tìm cơ hội kéo khách tới trải nghiệm ở cửa hàng vật lý, áp dụng giá rẻ hơn cả mua online.

Tối ưu lợi nhuận, giảm phụ thuộc sàn

Trao đổi với Tuổi Trẻ, bà Nguyễn Thị Ánh Hồng, giám đốc thương mại điện tử hệ thống bán lẻ 24hStore, chia sẻ kinh nghiệm: bên cạnh việc tái cấu trúc danh mục sản phẩm theo hướng ưu tiên các phân khúc tỉ suất lợi nhuận cao (từ 17% trở lên), doanh nghiệp nên tăng tỉ lệ bán qua website chủ động (CRM, email, Zalo, livestream riêng) để giữ biên lợi nhuận cao hơn so với nền tảng.

Đồng thời, người bán cũng nên tối ưu chi phí quảng cáo và vận hành bằng cách giảm dùng các coupon “bù lời”, chuyển sang livestream nội dung hướng dẫn kỹ thuật, tăng khả năng upsell (bán gia tăng, khuyến khích khách hàng chi tiêu nhiều hơn) mà không cần giảm giá sâu.

Theo bà Hồng, người bán cần chủ động đàm phán vận chuyển, gom đơn, tối ưu kho bãi để tiết giảm chi phí mà vẫn đảm bảo công suất vận hành. Đặc biệt, để giữ chân khách hàng lâu dài, doanh nghiệp cần củng cố giá trị hậu mãi và dịch vụ khách hàng.

Chẳng hạn như triển khai dịch vụ lắp ráp, đặt cọc thiết bị, các gói bảo dưỡng định kỳ để tạo dòng doanh thu chuẩn – giảm phụ thuộc hoàn toàn vào bán sản phẩm…

“Để bảo vệ quyền lợi cũng như duy trì hoạt động kinh doanh bền vững, tiểu thương, doanh nghiệp bán lẻ có thể tổ chức hiệp hội bán hàng trao đổi với các nền tảng, phản hồi chính thức, đề nghị nền tảng công bố rõ biểu phí theo ngành giúp doanh nghiệp nhỏ kịp thời điều chỉnh”, bà Hồng cho biết.

Trong khi đó, thạc sĩ chính sách công Huỳnh Hồ Đại Nghĩa cho rằng sau nhiều năm “đốt tiền” để xây dựng hệ sinh thái, việc các sàn thương mại điện tử bắt đầu chuyển hướng sang thu phí bền vững từ người bán là xu hướng quốc tế. Amazon, eBay, Alibaba… đều đã vận hành theo hướng này từ rất lâu.

Tuy nhiên tại Việt Nam, việc các sàn tăng phí nhưng thiếu cơ chế tham vấn và minh bạch thông tin sử dụng phí đang khiến nhiều người cảm thấy bị “đặt vào thế đã rồi”. Khi đó, rõ ràng nhiều người bán nhỏ lẻ buộc phải tăng giá, gộp đơn hoặc rút khỏi nền tảng. Một số sản phẩm giá rẻ bị loại bỏ do không đủ bù chi phí, khiến người tiêu dùng, đặc biệt ở nhóm thu nhập thấp, mất đi lựa chọn đa dạng, giá tốt.

Sàn phải tuân thủ tính minh bạch

Việc các sàn thương mại điện tử triển khai tăng phí nhưng thiếu đối thoại như hiện nay nhiều khả năng sẽ làm mất đi niềm tin, một yếu tố sống còn trong hệ sinh thái số.

Ông Nghĩa cho rằng để đảm bảo tính khách quan, Nhà nước không nên can thiệp vào giá, nhưng nhất thiết phải can thiệp vào tính minh bạch và công bằng của chính sách nền tảng. Các sàn thương mại điện tử hiện nay có quyền tự quyết cao, nhưng điều đó không đồng nghĩa với việc được tự vận hành trong “vùng xám.

Cụ thể, vị chuyên gia đề xuất ba cơ chế. Thứ nhất, cơ chế minh bạch hóa cấu trúc phí. Trong đó, mọi thông tin phải rõ ràng, dễ hiểu, có báo cáo định kỳ. Thứ hai, cơ chế tham vấn cộng đồng người bán, đặc biệt là nhóm tiểu thương, trước khi ban hành chính sách ảnh hưởng trực tiếp. Thứ ba, xây dựng bộ quy tắc ứng xử trong thương mại điện tử do Nhà nước ban hành, bảo vệ quyền lợi cả người tiêu dùng và người bán.

“Đồng thời cần xây dựng khuôn khổ pháp lý để công nhận và bảo vệ nhóm tiểu thương thương mại điện tử, lực lượng hiện nay vẫn nằm ngoài sự bảo trợ của cả hệ thống hiệp hội doanh nghiệp lẫn Luật Lao động. Cụ thể hơn, để xây dựng một môi trường thương mại điện tử bền vững và công bằng, cần sự phối hợp và “phân vai” rõ ràng hơn giữa các bên liên quan”, ông Nghĩa đề xuất.