Truyền thông đang ‘tái định hình toàn diện’ khi mà nền tảng thay đổi thuật toán theo tuần, hành vi mỗi người sử dụng thay đổi theo ngày, xu hướng nội dung thì thay đổi theo giờ, Gen Z, Gen Alpha không đọc quá 3 dòng, không xem quá 5s mở đầu nếu không hấp dẫn. Thách thức người làm truyền thông cần thay đổi thế nào?

Sáng nay (9.12) tại Trung tâm Hội nghị White Palace Hoàng Văn Thụ (194 Hoàng Văn Thụ, P.Đức Nhuận, TP.HCM), Báo Thanh Niên tổ chức tọa đàm “Đào tạo truyền thông từ Đổi mới đến Kỷ nguyên mới”.

Thạc sĩ Trần Thúy Trâm Quyên, Phó hiệu trưởng Trường ĐH Quốc tế Hồng Bàng (HIU), mang tới tọa đàm một tham luận khá thời sự “Đào tạo truyền thông tại các trường ngoài công lập có sự khác biệt ra sao? Trong bối cảnh hiện tại chương trình đào tạo, giảng viên, cách dạy truyền thông cần thay đổi như thế nào, sinh viên muốn làm nghề giỏi thì cần trang bị những gì?”.

Doanh nghiệp “khát” nhân lực truyền thông thực chiến

Thạc sĩ Trần Thúy Trâm Quyên cho biết thị trường lao động truyền thông phân hóa mạnh, nhu cầu tăng, doanh nghiệp “khát” nhân lực thực chiến. Trong khi đó sự nổi lên của trí tuệ nhân tạo (AI) khiến chuẩn nghề nghiệp bị “viết lại”.

Môi trường truyền thông thì đa kênh, đa điểm chạm, đa định dạng. Bất cứ chiến dịch nào cũng gần như phải chạy song song với TikTok, Instagram, Linkedin, Facebook, YouTube, Zalo, KOL, cộng đồng, báo chí…

Đặc biệt, thời đại hiện nay là sự bùng nổ của Gen Z, Gen Alpha – những thế hệ “không đọc quá 3 dòng, xem quá 5 giây đầu tiên nếu không hấp dẫn”, họ không tin quảng cáo nhưng tin trải nghiệm thật.

Thách thức đào tạo truyền thông thời AI: Khi thầy cô ở thế kỷ 20 còn sinh viên đã ở thế kỷ 21

Theo thạc sĩ Trâm Quyên, hiện nay nhu cầu người học báo chí truyền thông tăng mạnh. Báo chí truyền thông nằm trong tốp 5 ngành Gen Z quan tâm nhất khi mà lượng tìm kiếm tăng 15 – 25%/năm (Google Trends 2021–2024), hồ sơ đăng ký tuyển sinh ở nhiều trường gấp 2–5 lần chỉ tiêu. Các ngành/chương trình đào tạo rất đa dạng: báo chí truyền thống như báo in, báo mạng, báo phát thanh, truyền hình; các nhóm ngành truyền thông gắn với đa phương tiện như công nghệ, digital, văn hóa, marketing, quảng cáo, quan hệ công chúng, quản trị sự kiện, truyền thông kỹ thuật số…

Tất cả những bối cảnh trên đòi hỏi con người làm truyền thông cần có tư duy chiến lược, sự thấu hiểu sâu sắc và sáng tạo có chiều sâu và trình độ kể chuyện đa nền tảng. Người truyền thông phải được đào tạo thực chiến, làm việc thực chiến, để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường lao động.

Sự khác biệt cốt lõi ở sự linh hoạt và mức độ gắn với thị trường lao động

Thạc sĩ Trâm Quyên cho biết các trường công lập trong đào tạo báo chí truyền thông có thế mạnh về hệ thống chương trình chuẩn hoá, mạnh về lý luận, nghiệp vụ nền tảng, từ đó giúp sinh viên vững lý thuyết, chắc nghiệp vụ truyền thống. Các trường công lập có mối quan hệ rộng với cơ quan báo chí nhà nước, giúp sinh viên dễ tiếp cận môi trường báo chí chính thống như VTV, VOV, các báo lớn như Nhân Dân, Thanh Niên, Tuổi Trẻ… Đội ngũ giảng viên là chuyên gia nghiên cứu và nhà báo kỳ cựu. Đáng chú ý, các trường công lập học phí thấp, dễ tiếp cận, thu hút nhiều thí sinh khá – giỏi. Song, các trường ngoài công lập có nhiều lợi thế trong đào tạo truyền thông.

Thạc sĩ Trâm Quyên nhấn mạnh sự khác biệt đầu tiên nằm ở sự linh hoạt trong đổi mới chương trình đào tạo. Chương trình đào tạo của sinh viên được cập nhật mới mỗi năm, như tại HIU, nhà trường đưa AI, dữ liệu lớn (big data) vào giảng dạy và thêm các học phần theo xu hướng thị trường như Digital content (nội dung số hóa); Storytelling (nghệ thuật kể chuyện đa nền tảng); Livestream commerce (thương mại điện tử trực tuyến); nội dung trên các nền tảng TikTok/YouTube và các kênh truyền thông mạng xã hội khác.

Ưu thế chương trình của nhà trường là theo kịp nền tảng, theo kịp thị trường, theo kịp doanh nghiệp – nhóm ngành ứng dụng phù hợp với xu hướng nghề mới, đặc biệt với Gen Z.

Bên cạnh đó, thế mạnh của trường trong việc xây dựng chương trình dạy và học đa ngành (cross-discipline), tạo môi trường học và thực hành đa dạng, truyền thông đa phương tiện kết hợp: công nghệ (IT); thiết kế (design); marketing; nghệ thuật – sáng tạo; tổ chức sự kiện; quan hệ công chúng…

“Ví dụ tại HIU chúng tôi nhận dự án sản xuất các chương trình chăm sóc sức khỏe do giáo viên, sinh viên cả 2 khối ngành khoa học sức khỏe và khoa học xã hội phối hợp cùng triển khai. Sau đó, chúng tôi đưa sinh viên truyền thông đa phương tiện đi thực tập cùng các chương trình hướng nghiệp của HIU tại các trường THPT, sản phẩm sẽ là các bài viết đăng báo. Hoặc chúng tôi đưa sinh viên truyền thông đa phương tiện đi cùng các buổi thực hành cuối khóa của sinh viên quản trị du lịch lữ hành, các giờ học livestream bán hàng của ngành thương mại điện tử…”, thạc sĩ Trâm Quyên chia sẻ.

Đặc biệt, Phó hiệu trưởng Trường ĐH Quốc tế Hồng Bàng đề cập tới sự khác biệt, lợi thế trong đào tạo truyền thông của các trường ngoài công lập khi có thể mạnh là tự chủ cao, có thể mời nhiều giảng viên quốc tế, chuyên gia ngành; gắn kết mạnh với doanh nghiệp – học từ thực chiến.

Ví dụ từ HIU, trường có thể mời chuyên gia, giám đốc điều hành, giám đốc sáng tạo, chuyên gia kỹ thuật số… vào dạy rất linh hoạt. Sinh viên được học qua dự án thật. HIU đầu tư mạnh vào cơ sở vật chất như studio – phòng dựng – media lab – thiết bị mới; Studio quay phim, chụp ảnh…

Để làm truyền thông giỏi cần hiểu con người, hiểu xã hội, hiểu văn hóa

Thạc sĩ Trâm Quyên cho biết trước tiên, giảng viên phải chuyển đổi vai trò, từ người truyền đạt sang người dẫn dắt, huấn luyện, người đồng hành. Giảng viên phải cập nhật liên tục kiến thức nền tảng về TikTok, YouTube, Meta, Zalo; giảng viên phải hiểu hành vi người trẻ, phải thành thạo công cụ AI hỗ trợ sản xuất nội dung.

Giảng viên cũng phải là người có kinh nghiệm thực chiến hoặc kết nối sâu với giới nghề, phải thay đổi cách dạy khi chuyển từ “bài giảng” sang “trải nghiệm thực tế”, học theo mô hình studio với nhóm nhỏ, có người hướng dẫn và tạo ra sản phẩm thật.

Vậy sinh viên cần được dạy những gì, thay đổi ra sao để trở thành những người làm truyền thông giỏi, đáp ứng yêu cầu cao? Theo thạc sĩ Trâm Quyên, sinh viên cần được trang bị năng lực giao tiếp, sự thích nghi, chịu áp lực.

“Đặc biệt để làm truyền thông giỏi cần hiểu con người, hiểu xã hội, hiểu văn hóa, bởi truyền thông là ngành của sự thấu hiểu sâu sắc. Ai hiểu người dùng, người đó thắng. Tóm lại, chỉ khi đào tạo – doanh nghiệp – công nghệ cùng chuyển động, chúng ta mới có thể tạo nên thế hệ chuyên gia truyền thông đủ năng lực cạnh tranh, đủ bản lĩnh thích nghi và đủ sáng tạo để dẫn dắt tương lai”, thạc sĩ Trần Thúy Trâm Quyên đúc kết.

Ver2Solution theo Thanh Niên

Bước xuống ga tàu điện, Trang Anh đeo kính đen, xách túi, sải bước lạnh lùng giữa dòng người đông đúc mà không nhìn vào ống kính, rộ mốt giả làm người nổi tiếng bị chụp lén.

Cô gái 22 tuổi ở Hà Nội đang diễn vai một ngôi sao bị cánh săn ảnh (paparazzi) bám đuôi. Trang Anh cho biết đã thuê một thợ ảnh chuyên nghiệp giá hai triệu đồng để thực hiện bộ ảnh này. Điểm khác biệt so với các dịch vụ chụp ảnh thông thường là thợ phải đứng từ xa, nấp sau cột điện hoặc hòa vào dòng người, còn “người mẫu” cứ việc đi lại, hành động tự nhiên, không biết mình sẽ được chụp khi nào.

“Cảm giác bước đi và biết có ống kính đang hướng về mình khiến tôi thấy phấn khích như một người nổi tiếng thực thụ”, Trang Anh nói.

Để có những bức ảnh đúng chất “ngôi sao bị săn đuổi”, cô đã dành cả tháng tìm kiếm những tay máy có kinh nghiệm chụp ảnh thần tượng (thường gọi “trạm tỷ” hay fansite master) thay vì thợ chụp chân dung truyền thống. Theo cô, chỉ những người này mới biết cách bắt trọn khoảnh khắc chuyển động mà vẫn giữ được thần thái “sang chảnh”.

Hoài Thu, 23 tuổi, ở Hà Nội cũng vừa chi một khoản lớn để “đu trend”. Cô cho biết xu hướng này xuất phát từ văn hóa thần tượng Trung Quốc và Hàn Quốc, nơi các “trạm tỷ” thường dùng thiết bị cao cấp để chụp khoảnh khắc đời thường của sao. Video trải nghiệm dịch vụ “thuê paparazzi” của Thu trên TikTok đã thu hút hơn 3 triệu lượt xem.

Sự hưởng ứng từ cộng đồng mạng đã giúp trào lưu này lan tỏa mạnh mẽ. Hơn một tháng trở lại đây, mạng xã hội TikTok có hàng trăm video tái hiện trào lưu này, thu hút hàng triệu lượt xem. Hashtag “trạm tỷ” – từ chỉ những người chuyên săn ảnh thần tượng của họ ở Trung Quốc và Hàn Quốc – được hàng chục nghìn người Việt sử dụng, khẳng định sức ảnh hưởng của văn hóa fandom tới giới trẻ.

Nắm bắt thị hiếu này, nhiều thợ ảnh tại Hà Nội và Đà Lạt bắt đầu mở gói chụp “paparazzi”. Anh Hoàng Nguyên Kha, chủ một hiệu ảnh ở Đà Lạt, cho biết lượng khách đặt lịch tăng vọt trong vài tuần qua. Anh phải đầu tư thêm các ống kính tiêu cự dài như 70-200 mm hay 85-135 mm để mô phỏng chính xác góc chụp lén.

“Khách hàng không cần diễn, chỉ cần đi dạo, uống cà phê hay xem điện thoại. Việc không biết vị trí thợ chụp tạo ra sự kích thích và những bức ảnh rất tự nhiên”, anh Kha nói.

Tương tự, anh Tuấn Tú, thợ ảnh tại Hà Nội, cũng nhận hàng chục lịch đặt mỗi tuần, chủ yếu là nhóm khách 18-25 tuổi, với bối cảnh ưa thích là ga tàu, sảnh khách sạn hoặc thậm chí mang vali ra sân bay.

Tuy nhiên, không phải ai cũng hài lòng với trải nghiệm này. Bảo Trâm, 23 tuổi, ở Đà Lạt từng chi 3 triệu đồng để thực hiện bộ ảnh nhưng nhận về kết quả không như ý. Do không có kinh nghiệm tạo dáng và không được thợ hướng dẫn trực tiếp (do phải đứng xa), đa số ảnh của cô bị mờ hoặc biểu cảm kém đẹp. “Muốn theo trào lưu này cần phải có ngoại hình và thần thái sẵn, nếu không sẽ chỉ tốn tiền vô ích”, Trâm đúc kết.

Lý giải về sức hút của trào lưu, thạc sĩ Lê Anh Tú, giảng viên khoa Quan hệ Công chúng – Truyền thông, Đại học Kinh tế – Tài chính TP HCM, cho rằng đây là cách người trẻ thể hiện khao khát khẳng định bản thân và rút ngắn khoảng cách với cuộc sống thần tượng. Thay vì chỉ sưu tầm ảnh hay đĩa nhạc như thế hệ 7X, 8X, Gen Z ngày nay muốn trực tiếp trải nghiệm cảm giác được săn đón.

Theo bà Thu Thảo, chuyên gia tâm lý tại TP HCM, trong thời đại ảnh hưởng từ văn hóa fandom và trào lưu tự thần tượng hóa, giới trẻ chịu áp lực lớn để trở thành một “phiên bản hoàn hảo” của chính mình. Khi thuê paparazzi chụp lén, người trẻ cảm thấy giá trị của bản thân được xác thực hơn, giống như một ngôi sao thực thụ được giới truyền thông săn đón.

Dưới góc độ tâm lý, hành vi này là một cơ chế đối phó (coping mechanism) giúp giải tỏa căng thẳng. Việc tự tạo ra một hình ảnh hào nhoáng giúp họ cảm thấy giá trị bản thân được nâng cao.

“Tuy nhiên, nếu chìm đắm quá lâu trong cảm giác được tung hô ảo này, người trẻ dễ rơi vào tình trạng sống mơ mộng, khó đối mặt với thực tế trần trụi của cuộc sống cá nhân”, bà Thảo cảnh báo.

Chuyên gia Tú cũng cho rằng việc chạy theo trào lưu để giải trí, giảm căng thẳng là điều tích cực. Nhưng người trẻ cần phân định rạch ròi giữa trải nghiệm ngắn ngủi này với giá trị cốt lõi của bản thân.

“Nên đu trend để lan tỏa sự tự tin thay vì chạy theo sự công nhận ảo là chìa khóa để giữ vững tâm lý trong kỷ nguyên số”, ông Tú nói.

Ver2Solution theo VNexpress

Anh Nguyễn Anh Minh (chủ kênh “Anh Tây ơi”) và chị Trần Nguyễn Hồng Ngọc (chủ kênh “Ngọc Kem”) là ứng viên giải thưởng TikTok Awards 2025, hạng mục TikTok Shop chia sẻ kinh nghiệm bán hàng tiếp thị liên kết.