[Ver2Solution] Bắt đầu từ ngày mùng 01 tháng 6, tất cả các hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng trở lên mỗi năm sẽ bắt buộc phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Những ngày vừa qua, có một sự im lặng kỳ lạ của những người dân buôn bán. Mô hình thuế khoán Việt Nam xưa và nay.

Mới vài ngày trước đó thôi, những khu phố đông nghẹt những người mua bán, những ba mẹ, ông bố hay sinh viên tiểu thường đang tất bật mưu sinh. Ấy vậy mà chỉ sau một đêm tất cả đã bốc hơi. Dãy Kios đóng cửa im lim, tiểu thương biến mất như chưa từng tồn tại.

Điều gì đã xảy ra? Chỉ một cuộc kiểm tra bất ngờ, chỉ một văn bản yêu cầu xuất hóa đơn điện tử, chỉ một dòng thông báo về siết thuế khoán. Cả hệ sinh thái buôn bán nhỏ lẻ bỗng chốc rơi vào trạng thái địa trấn xã hội chưa từng thấy. Chúng ta vẫn nói về chuyển đổi số, về một thị trường minh bạch, về luật pháp công bằng.

Cùng Ver2Solution tìm hiểu mô hình thuế khoán Việt Nam xưa và nay

Thế khoán thỏa thuận miệng tồn tại suốt hàng chục năm. Nhiều người đang đặt ra câu hỏi tại sao nhà nước phải siết chặt như vậy? Vì sao phải chuyển từ thuế khoán sang hóa đơn điện tử? Đâu là mục tiêu thực sự phía sau những thay đổi này? Để hiểu được bức tranh toàn cảnh, trước hết phải ngược lại thời gian nhìn rõ cách vận hành cũ và lý do dẫn đến cuộc cách mạng thuế khoán hóa đơn điện tử của thời gian vừa qua.

Suốt hàng chục năm qua, đa số hộ kinh doanh nhỏ này ở Việt Nam hoạt động dựa vào thuế khoán, tức là hàng tháng hoặc hàng quý cán bộ thuế sẽ đến từng khu vực gặp từng tiểu thương, khoán một mức thuế dựa trên quy mô, ước lượng doanh thu và loại mặt hàng. Ví dụ là một tiệm tạp hóa nhỏ có thể phải đóng từ 500 đến 1 triệu đồng một tháng tiền thuế khoán bất kể là doanh thu thực tế ra sao.

Nhìn bề ngoài có vẻ rất là đơn giản thôi nhưng mà thực tế không ít hộ trong số này có doanh thu lên tới hàng trăm triệu, thậm chí là cả tỷ đồng mỗi năm. Đơn cử như một tiệm trà đá tại công trường Bách Khoa Hà Nội hay là bệnh viện Bạch Mai đã từng khiến dân mạng phải sốc khi chia sẻ có ngay doanh thu vài triệu đồng, doanh thu năm lên tới vài trăm triệu nhưng chỉ đóng thế khoán vài ba trăm nghìn đồng mỗi tháng, thấp hơn rất là nhiều so với một cửa hàng tiện lợi hoặc siêu thị về kê khai đầy đủ, đóng thuế VAT, thuế thu nhập doanh nghiệp hay là phí bảo hiểm. Riêng năm 2023, ước tính cả nước có hơn 2 triệu hộ cá thể đóng thuế theo cách này.

Tuy nhiên là chính kiểu thuế này đã làm nảy sinh vô số những bất cập. Đầu tiên đó là thất thu ngân sách rất lớn. Bởi vì không dựa vào số liệu thực, việc ước lượng chủ quan khiến nhà nước mỗi năm có thể mất hàng chục nghìn tỷ đồng tiền thuế và nó cũng là cửa ngõ cho tiêu cực khi việc khoán thuế thường gắn với sự thỏa thuận, tạo kẽ hở cho cán bộ làm luật, tiểu thương chạy trọt, vừa thất thoát lại vừa bất công.

Để khắc phục tình trạng thất thu và hướng tới sự minh bạch, hiện tại nhà nước bắt đầu xóa bỏ thế khoán với các hộ kinh doanh cá thể và cá nhân kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng mỗi năm trở lên, bắt buộc áp dụng hóa đơn điện tử. Khi mà tất cả đều xuất hóa đơn, nhà nước sẽ kiểm soát được dòng tiền, hạn chế tối đa gian lận, buôn bán hàng lậu, hàng giả hay trốn thuế. Tăng nguồn thu ngân sách khi theo Bộ Tài chính, nếu mà kiểm soát tốt có thể tăng thu hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm chỉ riêng từ nhóm hộ kinh doanh lớn và công bằng trong cạnh tranh.

Hóa đơn điện tử mới thì mọi thứ đều được số hóa, từng giao dịch được lưu lại, kiểm toán và truy xuất được. Nhà nước nhìn thấy tận ngọn của dòng tiền trống thất thu và tiêu cực. Tuy nhiên là chính những sự chuyển đổi đột ngột tạo ra những làn sóng sáo trộn cực lớn ở trong xã hội. 

Họ phải tự học cách sử dụng máy tính, phần mềm, mua máy in hóa đơn, chịu những chi phí phát sinh. Đối mặt với nguy cơ bị phạt nặng nếu mà làm sai.

Với phần lớn tiểu thương, những người đã quen buôn bán theo kiểu truyền thống, sự thay đổi đột ngột như là một cú sốc. Chị H tiểu thương bán quần áo tại chợ Ninh Hiệp đã chia sẻ: “Cứ nghe có đoan kiểm tra là cả dãy đóng cửa, người thì vội dọn hàng, người thì lặng lẽ rút về. Ai cũng sợ lỡ bị thu hàng là sẽ mất sạch vốn.

Đằng sau sự im lặng là nỗi sợ bị phạt, bị tịch thu hàng hóa bởi vì không đủ giấy tờ hóa đơn đầu vào. Điều mà nhiều tiểu thương nhỏ lẻ gần như không thể nào đáp ứng do nguồn hàng chủ yếu lấy từ các đầu mối không hóa đơn không chứng từ. Rất nhiều những người buôn bán dù muốn làm ăn nghiêm túc cũng không tránh khỏi tâm trạng hoang mang, lo sợ lỡ bước trong quá trình chuyển đổi. Nỗi lo bị phạt, bị mất khách bởi vì phải cộng thêm thuế VAT và giá bán, thậm chí là nguy cơ phải đóng cửa bỏ chợ. luôn ám ảnh mỗi ngày. Nhiều người còn lo ngại việc siết chặt thuế hóa đơn có thể khiến hàng hóa đội giá, khách lẻ thì e ngại, cuối cùng ảnh hưởng tới sức mua chung của thị trường.

Không thể phủ nhận cần sự minh bạch nhưng nên nhớ rằng mỗi chính sách cần nhân văn. Đừng để ai bị bỏ lại phía sau, nhất là những người lao động nhỏ lẻ. Chính sách tuy hướng tới minh bạch nhưng lại đang đầy phần lớn hộ kinh doanh vào thế tiến thoái lưỡng nan. Một trong những bất cập lớn nhất chính là bài toán hóa đơn đầu vào.

Từ đây thì kéo ra một hệ quả ngược đó làn sóng từ chối thanh toán chuyển khoản, chỉ nhận tiền mặt. Đây thì chính là nghịch cảnh của quy định chống gian lận trốn thuế lại khiến dòng tiền trở nên khó kiểm soát, mục tiêu số hóa bị trì hoãn, còn tiểu thương và người tiêu dùng đều rơi vào thế khó.

Nếu không có giải pháp hỗ trợ, những bất cập này sẽ là trở ngại chính. Không chỉ có mặt tích cực của cải cách mà còn là vô van những câu chuyện sinh tồn của người dân. Chúng ta đều không phản đối minh bạch, chỉ mong là chính sách mới sẽ không biến những người yếu thế thành nạn nhân của sự chuyển mình quá nhanh và quá mạnh.

Nguyễn Thọ
Ver2Solution

Với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh, theo quy định tại Nghị định 70/2025, vẫn áp dụng nguyên tắc không được hủy hóa đơn điện tử khi đã phát hành và có sai sót, giống như doanh nghiệp.

Nếu khách hàng đã mua hàng, nhận hàng, hóa đơn điện tử đã xuất, nhưng sau đó trả lại hàng vì không ưng hoặc không muốn mua nữa, thì kể từ ngày 01/6/2025, theo Nghị định 70/2025, bạn không được hủy hóa đơn, mà phải xử lý bằng hóa đơn điều chỉnh hoặc hóa đơn thay thế, tùy trường hợp.

Trường hợp khách trả lại toàn bộ hàng hóa đã mua (không lấy hàng nữa):​
Xử lý bằng: Hóa đơn thay thế​

• Bạn lập hóa đơn điện tử thay thế cho hóa đơn cũ (với số tiền bằng 0).
• Nội dung ghi rõ là: “Hóa đơn thay thế cho hóa đơn số…, ký hiệu…, ngày… do hàng hóa đã trả lại toàn bộ”.
• Đồng thời, hai bên nên lập biên bản trả hàng, ghi rõ lý do trả hàng, hàng hóa, số lượng, giá trị… để lưu lại và gửi kèm thông báo lên cơ quan thuế.

Trường hợp khách trả lại một phần hàng hóa:​
Xử lý bằng: Hóa đơn điều chỉnh giảm​

• Bạn lập hóa đơn điều chỉnh, ghi rõ phần hàng hóa bị trả lại, giảm số lượng, giảm tiền tương ứng.
• Trên hóa đơn điều chỉnh, phải ghi rõ “Điều chỉnh giảm cho hóa đơn số…, ký hiệu…, ngày…”.
• Vẫn nên lập biên bản điều chỉnh/thỏa thuận giữa hai bên để chứng minh việc hàng hóa bị trả lại.

Lưu ý bắt buộc:​

• Không được tự ý hủy hóa đơn cũ, dù hàng không bán nữa.
• Tất cả các thao tác thay thế/điều chỉnh đều phải có mã của cơ quan thuế (nếu hóa đơn gốc đã có mã).
• Cần thực hiện thông báo sai sót với cơ quan thuế nếu thuộc trường hợp hóa đơn sai thông tin ban đầu (gửi Mẫu số 04).

Gợi ý nội dung biên bản trả hàng:​

Biên bản trả lại hàng hóa
Hôm nay, ngày … tháng … năm …, chúng tôi gồm:
Bên bán: (Tên hộ kinh doanh/công ty), mã số thuế, địa chỉ…
Bên mua: (Tên khách hàng/công ty), mã số thuế (nếu có)…
Hai bên cùng thống nhất: bên mua trả lại toàn bộ/phần hàng hóa như sau:

• Tên hàng hóa:
• Số lượng trả:
• Lý do trả: Không đúng nhu cầu/Không ưng ý…

Bên bán đồng ý nhận lại hàng và sẽ lập hóa đơn điện tử thay thế/điều chỉnh theo đúng quy định của pháp luật.

Theo báo Pháp luật TP.HCM, tại phiên họp, Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Được biểu dương Sở An toàn thực phẩm cùng các sở, ngành thành phố đã có nhiều giải pháp xử lý hàng kém chất lượng, hàng giả liên quan đến sức khỏe người dân, đặc biệt là về sữa giả, thực phẩm chức năng…

Với các ngành khác, đặc biệt là ngành công nghiệp thời trang, Chủ tịch UBND TP.HCM nêu thực tế, nhiều người bán hàng gian, hàng giả công khai và đang phục vụ nhu cầu có thật của một số bộ phận người dân.

Ông Được nói: “Bây giờ ra chợ người bán cũng nói rõ đây là đồ giả, giá cả thấp, thuận mua vừa bán, nhưng vấn đề quy định pháp luật thế nào, xử lý ra sao, việc xử phạt cũng phù hợp với thực tiễn”.

Từ đó, ông Được đề nghị cần phân rõ hai trường hợp để xử lý gồm trường hợp nói thật và người dùng chấp nhận mua để phục vụ nhu cầu; còn lại là trường hợp cố tình gian dối, giả thương hiệu thì xử lý nghiêm.

Ảnh minh họa – Nguồn: Internet

Sáng cùng ngày, Ủy ban Thường vụ Quốc hội họp phiên thứ 46 cho ý kiến về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật.

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho rằng tình trạng hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng diễn ra nhiều nhưng chưa có cơ quan nào chịu trách nhiệm chính. Vì vậy, Chủ tịch Quốc hội đề nghị Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật sửa đổi lần này phải rõ trách nhiệm của Quốc hội, của Chính phủ, của bộ, ngành có liên quan thì mới xử lý được.

Bên cạnh đó, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn yêu cầu việc sửa luật cần tập trung vào tăng tính minh bạch, khả thi và sự tham gia của doanh nghiệp trong xây dựng, áp dụng các tiêu chuẩn, quy chuẩn, đặc biệt là các quy định mớ

Theo Kiến Thức Đầu Tư