Theo hồ sơ dự thảo luật Quản lý thuế (thay thế) do Bộ Tài chính công bố, tính đến hết năm 2024, Việt Nam có 3,6 triệu hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh. Tổng số hộ kinh doanh ổn định (bao gồm cả hộ kinh doanh đóng thuế khoán và kê khai) là 2,2 triệu hộ. Trong đó, số hộ kinh doanh diện phải nộp thuế (có doanh thu trên 100 triệu đồng/năm trở lên) là 1,3 triệu hộ, chiếm 59%.

Theo thống kê, năm 2025 có gần 1,83 triệu hộ kinh doanh có doanh thu dưới 500 triệu đồng/năm, với tổng số thuế dự kiến nộp đạt 5.551 tỉ đồng. Đáng chú ý, trong năm 2024, có 860 hộ kinh doanh đạt doanh thu từ 30 tỉ đồng trở lên, bao gồm 121 hộ nộp thuế khoán và 739 hộ kê khai. Trong đó đặc biệt có 5 hộ kinh doanh ghi nhận doanh thu trên 200 tỉ đồng mỗi năm, hoạt động trong các lĩnh vực như bán thủy sản, thực phẩm, dược phẩm, giáo dục và nông sản.

Cụ thể, một hộ kinh doanh bán lẻ thủy sản tươi sống tại địa bàn Chi cục Thuế khu vực XI đạt doanh thu năm 2024 gần 560 tỉ đồng; một hộ kinh doanh bán buôn thực phẩm tại địa bàn Chi cục Thuế khu vực III (Hải Phòng, Quảng Ninh) có doanh thu năm 2024 gần 360 tỉ đồng; hộ kinh doanh, giáo dục khác tại địa bàn Chi cục Thuế khu vực V (địa bàn Bắc Ninh, Hải Dương, Thái Bình) có doanh thu gần 360 tỉ đồng; hộ kinh doanh, giáo dục khác tại địa bàn Chi cục Thuế khu vực V có doanh thu khoảng 238 tỉ đồng; hộ kinh doanh bán lẻ dược phẩm, dụng cụ y tế tại địa bàn Chi cục Thuế khu vực II (TP.HCM) có doanh thu khoảng 228 tỉ đồng và hộ kinh doanh cung cấp nông sản tại địa bàn Chi cục Thuế khu vực II (TP.HCM) có doanh thu khoảng 218 tỉ đồng.

Thử so sánh, với hộ kinh doanh đạt gần 560 tỉ đồng/năm thì doanh thu này đã cao hơn doanh thu 4 quý gần nhất (từ quý 2/2024 đến hết quý 1/2025) của 900 doanh nghiệp trên sàn chứng khoán.

Ngành thuế xác định có 653 hộ đang nộp thuế khoán nhưng đã đạt ngưỡng doanh thu đủ điều kiện chuyển sang phương pháp kê khai. Cụ thể: Có 221 hộ trong lĩnh vực nông – lâm – thủy sản, công nghiệp, xây dựng có doanh thu trên 3 tỉ đồng/năm; 430 hộ trong lĩnh vực thương mại, dịch vụ có doanh thu trên 10 tỉ đồng/năm.

Theo các chuyên gia, việc phát triển từ hộ kinh doanh lên doanh nghiệp không chỉ mang lại lợi ích cho chính người kinh doanh mà còn giúp thúc đẩy tăng trưởng khu vực kinh tế tư nhân.

Theo Thanhnien.vn

Hơn một tuần sau khi Nghị định 70/2025/NĐ-CP quy định cá nhân, hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm trở lên phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền có kết nối trực tiếp với cơ quan thuế, nhiều hàng quán tại TP HCM đã âm thầm điều chỉnh giá bán. Từ quán phở bình dân đến chuỗi thương hiệu lớn đều có động thái tăng giá, khiến người tiêu dùng không khỏi băn khoăn.

Tăng giá và “né” quét mã

Chiều 10-6, anh Nam (ngụ quận Bình Thạnh, TP HCM) đến khu ăn uống trên đường Vạn Kiếp (quận Bình Thạnh) ăn phở và bất ngờ khi thanh toán, người bán báo giá 40.000 đồng/tô. “Chủ quán “xin” thêm 5.000 đồng/tô với lý do là giá thịt tăng. Hỏi thêm vài câu thì họ nói giá thịt có tăng thật nhưng quan trọng hơn là chi phí vận hành cao hơn do tính thêm tiền thuế” – anh Nam kể.

Không chỉ hàng quán nhỏ, một số chuỗi thương hiệu lớn đã điều chỉnh bảng giá đồ uống, thức ăn. Như cà phê H. đã tăng giá khoảng 10% so với tháng 5. Cửa hàng H.T chuyên bán các mặt hàng đặc sản bánh canh Trảng Bàng và bánh tráng phơi sương trên đường Võ Văn Tần (quận 3, TP HCM) áp dụng chính sách 2 giá: khách thanh toán bằng tiền mặt sẽ tính theo hóa đơn; nếu thanh toán không tiền mặt (quét mã QR hoặc cà thẻ) phải trả thêm 8% tổng hóa đơn.

Theo các chuyên gia tài chính, từ ngày 1-6, hộ kinh doanh có hóa đơn từ 1 tỉ đồng/năm trở lên kê khai theo phương pháp trực tiếp trên doanh thu, thay vì nộp thuế khoán như trước. Điều này khiến nhiều hộ buộc phải sử dụng hóa đơn đầy đủ, phát sinh thêm chi phí quản lý, phần mềm, máy móc, phí kế toán, phí giao dịch không tiền mặt… Những chi phí trước đây họ có thể né hoặc không kê khai, giờ buộc phải minh bạch nên nhiều chủ hộ chọn cách dồn gánh nặng đó lên giá bán.

Tuy nhiên, phản ứng của người tiêu dùng lại có phần trái chiều. Anh Trần Đức Minh (ngụ quận 1, TP HCM) thắc mắc việc các điểm bán né công khai số thu bằng cách quay trở lại giao dịch tiền mặt, không nhận thanh toán bằng QR code, cà thẻ hoặc thu phụ phí thanh toán không tiền mặt có vi phạm pháp luật hay quy định bảo vệ người tiêu dùng không? “Thu thêm 8% khi thanh toán bằng thẻ là vô lý trong khi nhà nước đang khuyến khích không dùng tiền mặt” – anh Đức Minh bày tỏ.

Ở góc độ khác, nhiều người tiêu dùng đồng tình vì cho rằng khi chi phí đầu vào được tính đúng tính đủ vào giá thành, nếu không tăng giá bán sẽ ảnh hưởng đến lợi nhuận của người kinh doanh. “Tăng giá là khó tránh nhưng mức tăng cần vừa phải và phải giải thích rõ ràng với khách hàng. Nếu lợi dụng thuế để “né thuế” hay “té nước theo mưa” thì tôi sẵn sàng bỏ đi” – chị Nguyễn Mai Thy (ngụ quận Bình Tân) nói.

Trong khi đó, chị T.H, chủ một tiệm bánh mì ở quận Phú Nhuận, cho biết hơn một tuần nay, chị hết sức bối rối với các quy định về bỏ thuế khoán, tính thuế trên doanh thu, sử dụng hóa đơn điện tử…

“Mỗi ngày, tiệm tôi bán khoảng 300 – 400 ổ bánh mì, thu 5-6 triệu đồng, gồm bán trực tiếp và trên 2 ứng dụng (food app). Riêng doanh thu từ food app là hơn 100 triệu đồng/tháng, tức hơn 1 tỉ đồng/năm. Nếu tính thuế theo doanh thu thì số tiền phải đóng sẽ rất lớn. Tôi chỉ buôn bán nhỏ, chỉ lấy công làm lời chứ lợi nhuận không hề cao” – bà H. nói.

Mong có lộ trình hợp lý

Tuy nhiên, đó mới là vấn đề của những người kinh doanh ăn uống, còn với hộ bán buôn hàng hóa, tâm lý lo ngại còn lớn hơn gấp nhiều lần. Theo ghi nhận của phóng viên Báo Người Lao Động tại Trung tâm Thương mại An Đông (quận 5, TP HCM), hiện có gần một nửa số sạp ngừng hoạt động, dù trước đó buôn bán rất nhộn nhịp.

Nhiều tiểu thương túc trực, theo dõi người lạ với thái độ dè chừng, vì lo sợ quản lý thị trường và thuế xuống kiểm tra xuất xứ hàng hóa cũng như việc triển khai hóa đơn điện tử. Tình trạng tương tự diễn ra tại Saigon Square (quận 1), với hàng chục sạp đóng cửa hoặc phủ bạt. Một số chỉ hé cửa, sẵn sàng đóng lại ngay khi cần. Thậm chí, tiểu thương bố trí người cảnh giới, treo sẵn bạt và điều chỉnh giờ mở bán linh hoạt, thường vào buổi tối hoặc ngoài giờ hành chính để tránh bị kiểm tra.

Chị Thanh Nga, chủ một hộ kinh doanh quần áo lâu năm tại quận 6 (TP HCM), cho biết những ngày qua chị lo đến mất ăn mất ngủ với chính sách thuế và việc kiểm soát nguồn gốc hàng hóa thay đổi. “Gắn bó với nghề buôn bán hơn 15 năm, tôi đã quen với hình thức đóng thuế khoán. Việc chuyển sang hình thức hóa đơn điện tử và đóng thuế trên doanh thu khiến tôi rất lúng túng.

Lâu nay shop tự lấy mẫu rồi đặt thợ may gia công, không có hóa đơn đầu vào. Ngoài ra, muốn cạnh tranh được thì phải có thêm hàng “độc”, hàng “tuyển” từ nhiều nguồn khác nhau nên không có hóa đơn chứng từ gì. Tôi không muốn làm sai nhưng nhiều nguồn hàng giá tốt, hợp pháp lại không thể có giấy tờ đầy đủ. Nếu kê khai không đúng thì sợ bị phạt, còn không nhập nữa thì không có hàng để bán” – chị Nga băn khoăn.

Theo hộ kinh doanh này, bản thân chị và những người khác rất cần có hướng dẫn rõ ràng và linh hoạt từ cơ quan chức năng để tiếp cận được chính sách thuế mới. “Chúng tôi không muốn lách thuế nhưng cần cách áp dụng phù hợp với thực tế buôn bán nhỏ” – chị tha thiết.

Tình cảnh tương tự cũng xảy ra với chị Thu Nguyệt (ngụ quận Gò Vấp), chuyên bán các loại hải sản, đặc sản quê ở Quảng Ngãi gửi vào. “Lâu nay, việc bán buôn rất đơn giản. Người nhà tôi ra cảng cá mua cá, tôm về sơ chế, đóng gói, ép chân không và cấp đông trước khi gửi vô TP HCM. Cá, mực làm chả cũng do người nhà làm rồi cấp đông gửi vào. Tất cả đều không có hóa đơn chứng từ, cũng không có giấy tờ công bố chất lượng. Hàng bán online cho người quen, bạn bè và một số khách hàng trên mạng. Cộng hết tất cả cũng tròm trèm 1 tỉ đồng/năm” – chị Thu Nguyệt tính toán và cho biết đây là nguồn thu chính của chị và cả gia đình, chủ yếu lấy công làm lời, chứ lợi nhuận không quá lớn.

“Tôi có đăng ký hộ kinh doanh và đóng thuế khoán từ 2 năm nay. Giờ phải kê khai và không còn được đóng thuế khoán nữa, tôi vừa lo mất nhiều tiền thuế sẽ không còn lời vừa lo bị phạt vì trước đây kê khai không đúng. Lo nhất là bị kiểm tra, lập biên bản xử phạt vì bán hàng không có chứng nhận nguồn gốc xuất xứ” – chị Thu Nguyệt căng thẳng.

Theo TS Huỳnh Thanh Điền (Trường ĐH Nguyễn Tất Thành), phản ứng của người kinh doanh nhỏ lẻ trước các quy định mới là điều dễ hiểu. Bởi ở Việt Nam, khu vực kinh tế phi chính thức tồn tại lâu đời, không do lỗi người dân mà xuất phát từ hệ thống chưa tạo động lực để họ làm ăn bài bản.

Việc bán hàng rong, thực phẩm và mỹ phẩm “nhà làm” không truy xuất được nguồn gốc đã trở thành một hình thức mưu sinh quen thuộc. Nay chuyển sang cơ chế kê khai, hóa đơn đầy đủ khiến nhiều người lúng túng. “Chủ trương thì đúng nhưng cách thực hiện cần phải điều chỉnh. Không thể buộc hộ kinh doanh thay đổi một cách đột ngột” – ông nhấn mạnh.

Theo chuyên gia này, những hộ kinh doanh có quy mô lớn cần được khuyến khích chuyển đổi lên doanh nghiệp (DN) bằng cách miễn thuế 3 năm, hỗ trợ kế toán – kê khai, đồng thời có hướng dẫn cụ thể. Giai đoạn đầu nên tạm dừng thanh – kiểm tra, thay vào đó là tuyên truyền, hỗ trợ kỹ thuật để họ thích nghi dần.

Việc này cần được thực hiện theo lộ trình, nếu chưa lên DN thì vẫn có thể tiếp tục là hộ kinh doanh nhưng phải kê khai doanh thu và có hóa đơn. Mục tiêu là xây dựng môi trường kinh doanh công bằng, không để hộ kinh doanh trở thành “thiên đường trốn thuế” so với DN chính quy vốn chịu nhiều áp lực kiểm tra, giám sát.

TS Huỳnh Thanh Điền khẳng định phản ứng hiện nay là bình thường nhưng nếu chính sách được thực hiện hợp tình hợp lý, người dân thấy có lợi sẽ tự nguyện chuyển đổi.