Social
Tìm hiểu về Baby Boomers, Gen X, Gen Y, Gen Z và Gen Alpha
Tìm hiểu về Baby Boomers, Gen X, Gen Y, Gen Z và Gen Alpha, sự khác biệt lớn giữa các thế hệ đang tạo ra vô số những thách thức cho người làm marketing.

Trong phạm vi bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về những sự khác biệt của các thế hệ (Generation) như Baby Boomers, Gen X, Gen Y, Gen Z và Gen Alpha.
Theo nghiên cứu của Giáo sư Philip Kotler và đồng nghiệp, hiện có 5 thế hệ hay còn được gọi tắt là Gen mà người làm Marketing cần nghiên cứu và tìm hiểu đó là Gen X, Gen Y, Gen Z, Gen Alpha và Baby Boomers.
- Baby Boomers – được sinh ra từ năm 1946 đến 1964.
- Gen X – sinh năm từ 1965 đến 1980.
- Gen Y – những người được sinh ra từ giữa những năm 1981 và 1996.
- Gen Z – những người sinh giữa những năm 1997 và 2009.
- Gen Alpha – bao gồm những người sinh từ năm 2010 đến 2025.
Dưới đây là những insights thú vị từ các thế hệ Baby Boomers, Gen X, Gen Y, Gen Z và Gen Alpha.
Thế hệ gen X, Y, Z, Alpha có gì khác nhau?
| Thế hệ | Gen X | Gen Y (Millennials) | Gen Z | Gen Alpha |
| Thời gian | 1965 – 1980 | 1981 – 1996 | 1997 – 2012 | 2013 – 2025 |
| Sự kiện lịch sử | Bùng nổ dân số sau Thế chiến II, Chiến tranh Lạnh, Sự sụp đổ của tường Berlin | Sự sụp đổ của Liên Xô, Sự phát triển của internet | Sự phát triển của công nghệ, Mạng xã hội, Cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu 2008 | Sự phát triển của trí tuệ nhân tạo, Công nghệ thực tế ảo, Đại dịch COVID-19 |
| Tiếp cận thông tin | Truyền thông truyền thống (TV, báo giấy) | Internet, truyền thông kỹ thuật số | Truyền thông kỹ thuật số, nền tảng trực tuyến | Truyền thông kỹ thuật số, trí tuệ nhân tạo |
| Giao tiếp | Điện thoại cố định, thư từ | Email, tin nhắn văn bản | Tin nhắn, video call, mạng xã hội | Ứng dụng nhắn tin, video call, trí tuệ nhân tạo |
| Quan niệm xã hội | Làm việc với sự ổn định, tận hưởng thành quả cá nhân | Đa dạng, công việc có ý nghĩa, sống cân bằng | Thể hiện cá tính bản thân rõ ràng, quan tâm đến cộng đồng, hành động tích cực | Môi trường đa văn hóa, quan tâm đến tương lai, kỹ năng kỹ thuật số |
| Giáo dục | Truyền thống, hướng nghiệp truyền thống | Đại học, học trực tuyến, tự học | Học trực tuyến, học theo yêu cầu, trải nghiệm thực tế | Học trực tuyến, trải nghiệm tương tác, trí tuệ nhân tạo |
| Tư duy | Đóng cửa, tập trung vào công việc, sự riêng tư | Đa nhiệm, linh hoạt, sáng tạo | Đa nhiệm, súc tích, khả năng tự học | Đa nhiệm, sử dụng công nghệ, tư duy sáng tạo, tò mò về thế giới |
Lưu ý: Đây chỉ là một số điểm khác nhau chung và có thể có sự chồng chéo giữa các thế hệ. Sự khác biệt cụ thể cũng có thể thay đổi tùy thuộc vào các cá nhân trong từng thế hệ.
Các thế hệ Gen X, Y, Z hay Alpha đã chứng kiến những cuộc cách mạng công nghệ và xã hội đáng kinh ngạc trong thế kỷ 21. Từ Gen X, người đã trải qua sự thay đổi từ thế giới analog sang kỷ nguyên số, đến Gen Y (hay còn gọi là Millennials), những người đã trở thành những nhà lãnh đạo kỹ thuật số và đặt nền móng cho sự phát triển mạnh mẽ của internet và mạng xã hội.
Hay Gen Z, thế hệ trẻ đã trở thành những người tiêu dùng thông minh, sáng tạo và đam mê công nghệ. Họ đã chứng kiến sự bùng nổ của di động, mạng xã hội và truyền thông kỹ thuật số, tạo ra một thế giới kết nối liên tục và thông tin nhanh chóng. Mới đây nhất là gen Alpha, thế hệ đầu tiên sinh ra và lớn lên trong một thế giới hoàn toàn số hóa. Đây là những đứa trẻ thông minh, linh hoạt và sẵn sàng thích ứng với công nghệ. Với sự phát triển không ngừng của trí tuệ nhân tạo, tự động hóa, Gen Alpha đặt ra một tiềm năng tuyệt vời cho tương lai với những cơ hội và thách thức mà trước đây không ai có thể tưởng tượng được.
Mỗi thế hệ Gen mang đến những đóng góp độc đáo và tạo ra những thay đổi to lớn trong xã hội và kinh tế. Từ việc thay đổi cách thức làm việc, giao tiếp, mua sắm và giải trí, các thế hệ Gen đã thúc đẩy sự tiến bộ và sáng tạo trong nhiều lĩnh vực.
1. Baby Boomers.
Thế hệ hay Gen đầu tiên chúng ta cần tìm hiểu đó là Baby Boomers, vậy Baby Boomers là Gen gì và họ có gì đặc biệt.
Theo thứ tự Baby Boomers, Gen X, Gen Y, Gen Z và Gen Alpha, Baby Boomers là những người lớn tuổi nhất, họ được sinh ra từ năm 1946 đến 1964.
Thuật ngữ baby boom liên quan đến tỷ lệ sinh đẻ cao ở Mỹ – và nhiều nơi khác trên thế giới – được theo sau bởi sự kết thúc của thế chiến 2 (World War II).
Với nền kinh tế và an ninh hậu chiến tranh, nhiều cặp đôi đã quyết định có em bé, những người đã trở thành thị trường mục tiêu trọng yếu cho những người làm marketing hiện tại.
Những người đầu tiên của thế hệ, họ là những thanh thiếu niên vào những năm 1960, được nuôi dưỡng trong những gia đình tương đối sung túc.
Tuy nhiên, tuổi thanh xuân của họ đã được trải qua dưới những căng thẳng của các vấn đề chính trị xã hội trong suốt cả thập kỷ. Kết quả là, họ thường liên quan với các phong trào phản văn hoá tại Mỹ và những quốc gia phương Tây khác.
Nhiều khái niệm không chính thống như hoạt động xã hội (social activism), chủ nghĩa môi trường (environmentalism), và lối sống hyppie (hippie lifestyle) cũng đã được nổi lên trong thời kì này. Phong trào phản văn hoá đã được khuếch đại hơn nữa bởi sự nổi lên của Tivi và quảng cáo cũng như làn sóng Hollywood mới.
Không giống như những người sinh ra trong thời kì đầu của thế hệ (early Boomers), những người được sinh ra cuối cùng trong thế hệ (late Boomers) – còn được biết đến là Gen Jones (Generation Jones) – phải sống trong một thời kì kiệt quệ của nền kinh tế.
Có bố mẹ đang trong độ tuổi làm việc, họ đã sống một cách độc lập và làm việc chăm chỉ hơn trong những sự nghiệp đầu đời của họ. Thế hệ phụ trong Baby Boomers này chính là tiền thân của Gen X – Họ có nhiều đặc điểm tính cách tương đồng với nhau.
Bởi vì quy mô tuyệt đối của nó và sự bùng nổ của nền kinh tế hậu chiến tranh của Mỹ trong quá trình họ được nuôi dạy, Baby Boomers đã trở thành một trong những nguồn lực kinh tế trọng yếu.
Trong nhiều thập kỷ, Baby Boomers là mục tiêu của các Marketer trước khi Gen Y đông hơn họ. Ngày nay, khi họ được sống trong một môi trường khoẻ mạnh hơn và sống lâu hơn, nhiều Baby Boomers đã trì hoãn quá trình nghỉ hưu và tiếp tục mở rộng sự nghiệp của họ đến năm ngoài 65 tuổi.
Hiện vẫn giữ các vai trò điều hành trong các tổ chức, Baby Boomers thường bị chỉ trích bởi những thế hệ trẻ hơn do sự thiếu thiện chí trong việc thích nghi những công nghệ mới và phá vỡ những sự khôn ngoan trong kinh doanh.
2. Gen X là thế hệ thứ 2 Sau Baby Boomers, trước Gen Y, Gen Z và Gen Alpha.
Gen X là một nhóm nhân khẩu học của những người sinh năm từ 1965 đến 1980, vậy Gen X là Gen gì?
Bị lu mờ và kẹp giữa bởi tính đại chúng của Baby Boomers và Gen Y, Gen X đã rơi khỏi tầm ngắm của những người làm marketing và do đó họ được mệnh danh là “đứa trẻ ở giữa bị quên lãng”.
Nhóm Gen X trải nghiệm những sóng gió kinh tế của những năm 1970 và sự bất ổn của năm 1980 trong suốt tuổi thơ và tuổi thanh xuân của họ nhưng lại gia nhập lực lượng lao động trong một vị thế kinh tế tốt hơn.
Họ liên quan mật thiết với khái niệm “bạn bè và gia đình”. Lớn lên trong những gia đình ly hôn hoặc hai nguồn thu nhập, những đứa trẻ Gen X sử dụng ít thời gian hơn với gia đình của họ và tương tác nhiều hơn với bạn bè.
Mối quan hệ đồng lứa mạnh mẽ trong Gen X đã tăng lên thành chân dung tình bằng hữu trong các chương trình truyền hình ăn khách của những năm 1990, chẳng hạn như Beverly Hills 90210 và Friends.
Là nhóm những đứa trẻ ở giữa (middle-child cohort), Gen X trải nghiệm những sự chuyển đổi công nghệ trọng yếu, điều đã khiến họ có khả năng thích nghi tốt hơn. Trong thời niên thiếu của họ, Gen X đã lớn lên cùng với việc xem các video âm nhạc trên kênh MTV và nghe nhạc từ thiết bị Walkman của họ.
Khi trưởng thành hơn, họ trải nghiệm cách sử dụng CDs và MP3s cũng như các dịch vụ phát audio để nghe nhạc. Họ chứng kiến sự tăng lên và thoái trào của dịch vụ cho thuê DVD và chuyển đổi đến việc phát trực tuyến video.
Điều quan trọng nhất, sự gia nhập của họ vào lực lượng lao động đã được đánh dấu bằng sự tăng trưởng của internet – khiến họ trở thành những người thích nghi sớm nhất của sự kết nối.
Cho dù bị bỏ qua bởi hầu hết những người làm marketing, Gen X đã trở thành một trong những thế hệ có sức ảnh hưởng nhất trong nguồn lực lao động ngày nay.
Với trung bình 20 năm kinh nghiệm làm việc, đạo đức công việc tốt, Gen X đã giữ hầu hết các vai trò lãnh đạo trong doanh nghiệp.
Vốn cảm thấy rất khó khăn trong việc dịch chuyển nấc thang doanh nghiệp khi Baby Boomers nới rộng quá trình nghỉ hưu của họ, nhiều người Gen X đã rời bỏ ông chủ của họ vào những năm 40 tuổi để bắt đầu sự nghiệp riêng, và họ đã trở thành những doanh nhân thành công.
3. Gen Y.

Là thế hệ thứ 3 sau Baby Boomers và Gen X, Gen Y là những người được sinh ra từ giữa những năm 1981 và 1996 – đã trở thành nhóm được bàn tán nhiều nhất trong một vài thập kỷ.
Đến độ tuổi trong một thiên niên kỷ mới (new milllennium), họ còn được biết đến với tên gọi rất thông dụng, Millennials.
Được sinh ra trong một thời kỳ bùng nổ dân số khác, hầu hết Gen Y là con cái của Baby Boomers.
Đó là lý do tại sao họ còn được biết đến với một cái tên khác nữa là thế hệ Echo Boomer. Nói chung, họ được giáo dục tốt hơn và đa dạng hơn về văn hoá so với các thế hệ cha anh.
Họ còn là thế hệ đầu tiên kết nối với cách sử dụng của các phương tiện truyền thông mạng xã hội (social media).
Không giống như Gen X, những người đầu tiên sử dụng internet tại nơi làm việc với các mục đích chuyên nghiệp cho doanh nghiệp, Gen Y đã học về internet ở một độ tuổi trẻ hơn nhiều. Do đó, ban đầu, Gen Y chủ yếu tận dụng các phương tiện truyền thông mạng xã hội và các công nghệ liên quan đến internet khác cho mục tiêu cá nhân.
Trên phương tiện truyền thông mạng xã hội, họ rất cởi mở để thể hiện bản thân họ và thường xuyên so sánh họ với các bạn đồng trang lứa của mình. Họ cảm thấy cần thiết để nhận được sự ủng hộ và chấp thuận từ những người này.
Kết quả tất yếu, họ bị ảnh hưởng một cách nặng nề bởi những gì mà những người bạn đồng trang lứa của họ đang nói và mua.
Họ tin tưởng những người này hơn cả những thương hiệu lâu đời. Gen Y nghiên cứu và mua hàng trực tuyến rất nhiều, chủ yếu trên thiết bị di động của họ.
Nhưng họ không mua những sản phẩm như cách các thế hệ cũ thường làm, vì họ thích sự trải nghiệm hơn là sở hữu. Họ không tập trung vào việc tích luỹ tài sản và sự giàu có, thay vào đó, họ sưu tầm những câu chuyện và gia vị của cuộc sống.
Vì họ được giáo dục cao hơn, đa dạng hơn, và tiếp xúc với nhiều thứ hơn, Gen Y thường cởi mở và duy tâm hơn.
Gen Y đặt câu hỏi cho tất cả mọi thứ, điều đã khiến họ dễ bị xung đột hơn với những thế hệ cũ tại nơi làm việc, những người vốn kỳ vọng họ sẽ luôn tuân theo những chuẩn mực cũ.
Giống như cha mẹ Baby Boomers của họ, Gen Y hay Millennials thường được phân loại thành 2 thế hệ phụ (sub-generation).
Những Gen Y đầu đời – những người được sinh ra từ những năm 1980 – gia nhập lượng lượng lao động trong khoảng thời gian diễn ra cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 với nhiều hậu quả nghiêm trọng, và từ đó họ phải tồn tại trong một thị trường việc làm đầy khó khăn.
Một vài người trong số họ phải kết thúc sự nghiệp xây dựng doanh nghiệp riêng. Bởi vì những kinh nghiệm làm việc rất cạnh tranh, họ có xu hướng tách biệt rõ ràng giữa cuộc sống cá nhân và công việc.
Những Gen Y trẻ hơn – được sinh ra trong những năm 1990 – lại ở một khía cạnh khác, họ được trải nghiệm một thị trường việc làm thuận lợi hơn.
Họ có xu hướng hoà trộn giữa cuộc sống cá nhân và công việc. Nói một cách khác, họ chỉ muốn những việc làm mà họ thích – công việc sẽ được hoàn thành.
Thế hệ phụ đầu đời là một “thế hệ cầu nối” bởi vì họ học để thích nghi được với cả thế giới số lẫn thế giới thực tại – giống như Gen X trước đó.
Tuy nhiên, thế hệ phụ trẻ hơn, lại giống với Gen Z nhiều hơn. Bởi vì họ đã thích nghi internet ở một độ tuổi rất trẻ, họ xem thế giới số như là một sự mở rộng liền mạch của thế giới thực tại.
4. Gen Z là thế hệ cận hiện đại nhất sau Baby Boomers, Gen X và Gen Y.

Là một trong những thế hệ năng động nhất với thế giới internet, Gen Z được kỳ vọng là thế hệ của tương lai với nhiều sự thay đổi.
Vậy Gen Z hay Thế hệ Z (generation z) là gì?
Những người làm marketing hiện đang tập trung mọi sự chú ý tới Gen Z. Những người con của Gen X, Gen Z – còn được biết đến với tên gọi Centen-nials – là một nhóm người sinh giữa những năm 1997 và 2009.
Nhiều Gen Z đã chứng kiến những sự khó khăn về tài chính của bố mẹ và những người anh chị em ruột của họ, và từ đó họ có ý thức về tài chính tốt hơn Gen Y.
Họ có xu hướng tiết kiệm tiền và xem sự ổn định về kinh tế là một yếu tố thiết yếu trong sự lựa chọn nghề nghiệp của họ.
Được sinh ra khi internet đã thực sự phát triển, họ được xem là những người bản địa số đầu tiên của nhân loại.
Không có trải nghiệm của cuộc sống nếu thiếu internet, họ xem các công nghệ kỹ thuật số là một phần không thể thay thế trong cuộc sống hàng ngày của mình.
Họ luôn luôn kết nối internet thông qua các thiết bị số của họ để học tập, cập nhật tin tức, mua sắm, và cả kết nối với mọi người.
Họ tiêu thụ nội dung liên tục thông qua nhiều màn hình, ngay cả khi họ đang trong quá trình giao tiếp với những người khác. Kết quả tất yếu, họ hầu như không có biên giới giữa thế giới online và offline.
Được trao quyền bởi các phương tiện truyền thông mạng xã hội, Gen Z lưu lại cuộc sống hàng ngày của họ trên các phương tiện truyền thông mạng xã hội dưới hình thức là ảnh và video. Nhưng không giống như Gen Y, những người theo chủ nghĩa duy tâm, Gen Z khá thực dụng.
Trái ngược với Gen Y, những người thích đăng tải những hình ảnh tươm tất và chuyên nghiệp của họ như là cách để thể hiện thương hiệu cá nhân, Gen Z thích đăng những hình ảnh bình dị và miêu tả chân thực chính bản thân họ.
Từ đó, Gen Z ghét những thương hiệu truyền tải những hình ảnh được tô điểm quá nhiều và không đúng với sự thật.
Bởi vì thiện chí để chia sẻ các thông tin cá nhân đối với Gen Z là cao hơn so với các thế hệ khác, họ muốn các thương hiệu cũng có thể truyền tải những nội dung, khuyến mãi, và trải nghiệm khách hàng được cá nhân hoá hơn.
Họ cũng kỳ vọng các thương hiệu có thể cung cấp cho họ những khả năng để kiểm soát và tuỳ chỉnh cách họ tiêu thụ sản phẩm hoặc dịch vụ.
Bởi vì dung lượng tuyệt đối của những nội dung đang nhắm mục tiêu tới họ, Gen Z thực sự coi trọng sự tiện lợi của việc cá nhân hoá và các tuỳ chỉnh.
Cũng như Gen Y, Gen Z quan tâm nhiều đến sự thay đổi của xã hội và sự bền vững của môi trường. Bởi vì chủ nghĩa thực dụng của họ, Gen Z tự tin hơn trong vai trò của họ để thúc đẩy sự thay đổi thông qua các quyết định hàng ngày của họ.
Họ ưa thích các thương hiệu tập trung mạnh mẽ vào việc giải quyết các vấn đề về môi trường và xã hội. Họ tin tưởng rằng sự lựa chọn thương hiệu của họ buộc các doanh nghiệp phải cải thiện các hoạt động nhằm hướng tới sự bền vững.
Gen Z cũng thích việc tạo ra sự khác biệt thông qua các hoạt động tình nguyện và kỳ vọng các ông chủ của họ cung cấp các nền tảng cần thiết để điều đó được xảy ra.
Gen Z tìm kiếm sự gắn bó lâu dài thông qua các mối quan hệ với thương hiệu. Họ kỳ vọng các thương hiệu cũng tạo ra được sự kích thích giống như các thiết bị trò chơi và điện thoại di động của họ.
Do đó, họ hy vọng các doanh nghiệp luôn luôn làm mới các đề xuất hay chương trình của chính họ. Họ muốn các doanh nghiệp cung cấp những trải nghiệm khách hàng đầy sức hút mới tại tất cả các điểm chạm trong hành trình khách hàng.
Các doanh nghiệp thất bại trong việc đáp ứng những sự kỳ vọng này của họ thường nhận được một kết quả tất yếu là sự trung thành thương hiệu thấp. Các doanh nghiệp nhắm mục tiêu đến Gen Z phải đối phó được với các chu kì sống của sản phẩm bị rút ngắn này.
Ngày nay, Gen Z đã đông hơn Gen Y và trở thành thế hệ đông nhất toàn cầu. Tới năm 2025, họ sẽ là lực lượng lao động chính và do vậy họ trở thành thị trường trọng yếu cho các sản phẩm và dịch vụ.
Sau khi tìm hiểu cụ thể về Gen Z, một câu hỏi được nhiều người đặt ra là “sau gen z là gen gì“, câu trả lời đó chính là Gen Alpha, bên dưới là những gì bạn cần hiểu về Gen Alpha.
5. Gen Alpha.
Gen Alpha bao gồm những người sinh từ năm 2010 đến 2025, điều này khiến họ trở thành những đứa con đầu đời của thế kỷ 21.
Được đặt ra bởi Mark McCrindle, tên chữ cái được đặt theo tiếng Hy Lạp biểu thị một thế hệ mới hoàn toàn, thế hệ được định hình bởi sự hội tụ của các yếu tố công nghệ.
Họ không chỉ là những người bản địa số (digital natives), mà còn bị ảnh hưởng nặng nề bởi các hành vi số (digital behaviors) của bố mẹ của họ (Gen Y) và anh chị của họ (Gen Z). Như một điều phù hợp, sự ra mắt của chiếc iPad đầu tiên – thiết bị mà hầu hết những đứa trẻ đều bị dính vào – đánh dấu sự nổi lên của thế hệ này vào năm 2010.
Tính cách của Gen Alpha bị định hình và ảnh hưởng rất nhiều bởi phong cách nuôi dưỡng của bố mẹ Gen Y của họ. Kết hôn ở một độ tuổi lớn hơn, Gen Y rất quan tâm đến việc nuôi dưỡng và giáo dục của con cái.
Họ còn dạy con cái của họ về tiền bạc và tài chính từ rất sớm. Thêm vào đó, họ đã phát triển con cái của họ trong một môi trường đô thị rất đa dạng và thay đổi nhanh.
Từ đó, Gen Alpha không chỉ được giáo dục tốt và thuần thục về công nghệ mà còn toàn diện và mang đậm yếu tố xã hội.
Được nuôi nấng bởi Gen Y và ảnh hưởng bởi Gen Z, Gen Alpha đã tiêu thụ nội dung trên các thiết bị di động từ thời con thơ bé. Sử dụng thời gian trên màn hình nhiều hơn tương đối so với các thế hệ trước đó.
Gen Alpha xem video trực tuyến và chơi game trên các thiết bị di động hàng ngày. Một vài người trong số họ còn có kênh YouTube và tài khoản Instagram riêng – được xây dựng và quản lý bởi bố mẹ của họ.
Gen Alpha khá cởi mở với các nội dung có thương hiệu (branded content), chẳng hạn như các kênh đánh giá sản phẩm trên YouTube. Phong cách học tập của họ mang đậm yếu tố thực hành và thử nghiệm.
Họ rất thoải mái khi vui chơi với các đồ công nghệ, các thiết bị thông minh, và các đồ vật có thể đeo được.
Họ xem công nghệ không chỉ là một phần liên đới của cuộc sống của họ mà còn là sự mở rộng của chính bản thân họ.
Gen Alpha sẽ tiếp tục lớn lên, thích nghi và sử dụng các công nghệ bắt chước con người chẳng hạn như trí tuệ nhân tạo, điều khiển bằng giọng nói, và cả robots.
Ngày nay, Gen Alpha chưa có được động lực chi tiêu mạnh mẽ, nhưng họ có một sự ảnh hưởng lớn trên cách chi tiêu của những người khác.
Nghiên cứu của Google tiết lộ rằng 74% bố mẹ Gen Y coi trọng ý kiến của những đứa con Gen Alpha trong các quyết định mua hàng trong gia đình.
Thêm vào đó, một vài đứa con của Gen Y cũng đã trở thành những người có ảnh hưởng trên các phương tiện truyền thông mạng xã hội (social media influencers), những người đóng vai trò là hình mẫu cho những đứa trẻ khác.
Theo một báo cáo của Wunderman Thompson Commerce cho thấy rằng 55% những đứa trẻ tại Mỹ và Vương Quốc Anh thích mua sắm những thứ mà những người có ảnh hưởng của họ sử dụng. Từ đây, chỉ còn là vấn đề thời gian để họ trở thành trọng tâm của những người làm marketing toàn cầu.
Ver2Solution
Tư duy đúng, giá trị thật
Tâm Lý Học NTD
Gen Z, Alpha ‘không đọc quá 3 dòng, xem quá 5s’, thách thức người làm truyền thông
Truyền thông đang ‘tái định hình toàn diện’ khi mà nền tảng thay đổi thuật toán theo tuần, hành vi mỗi người sử dụng thay đổi theo ngày, xu hướng nội dung thì thay đổi theo giờ, Gen Z, Gen Alpha không đọc quá 3 dòng, không xem quá 5s mở đầu nếu không hấp dẫn. Thách thức người làm truyền thông cần thay đổi thế nào?
Sáng nay (9.12) tại Trung tâm Hội nghị White Palace Hoàng Văn Thụ (194 Hoàng Văn Thụ, P.Đức Nhuận, TP.HCM), Báo Thanh Niên tổ chức tọa đàm “Đào tạo truyền thông từ Đổi mới đến Kỷ nguyên mới”.
Thạc sĩ Trần Thúy Trâm Quyên, Phó hiệu trưởng Trường ĐH Quốc tế Hồng Bàng (HIU), mang tới tọa đàm một tham luận khá thời sự “Đào tạo truyền thông tại các trường ngoài công lập có sự khác biệt ra sao? Trong bối cảnh hiện tại chương trình đào tạo, giảng viên, cách dạy truyền thông cần thay đổi như thế nào, sinh viên muốn làm nghề giỏi thì cần trang bị những gì?”.
Doanh nghiệp “khát” nhân lực truyền thông thực chiến
Thạc sĩ Trần Thúy Trâm Quyên cho biết thị trường lao động truyền thông phân hóa mạnh, nhu cầu tăng, doanh nghiệp “khát” nhân lực thực chiến. Trong khi đó sự nổi lên của trí tuệ nhân tạo (AI) khiến chuẩn nghề nghiệp bị “viết lại”.
Môi trường truyền thông thì đa kênh, đa điểm chạm, đa định dạng. Bất cứ chiến dịch nào cũng gần như phải chạy song song với TikTok, Instagram, Linkedin, Facebook, YouTube, Zalo, KOL, cộng đồng, báo chí…
Đặc biệt, thời đại hiện nay là sự bùng nổ của Gen Z, Gen Alpha – những thế hệ “không đọc quá 3 dòng, xem quá 5 giây đầu tiên nếu không hấp dẫn”, họ không tin quảng cáo nhưng tin trải nghiệm thật.
Thách thức đào tạo truyền thông thời AI: Khi thầy cô ở thế kỷ 20 còn sinh viên đã ở thế kỷ 21
Theo thạc sĩ Trâm Quyên, hiện nay nhu cầu người học báo chí truyền thông tăng mạnh. Báo chí truyền thông nằm trong tốp 5 ngành Gen Z quan tâm nhất khi mà lượng tìm kiếm tăng 15 – 25%/năm (Google Trends 2021–2024), hồ sơ đăng ký tuyển sinh ở nhiều trường gấp 2–5 lần chỉ tiêu. Các ngành/chương trình đào tạo rất đa dạng: báo chí truyền thống như báo in, báo mạng, báo phát thanh, truyền hình; các nhóm ngành truyền thông gắn với đa phương tiện như công nghệ, digital, văn hóa, marketing, quảng cáo, quan hệ công chúng, quản trị sự kiện, truyền thông kỹ thuật số…
Tất cả những bối cảnh trên đòi hỏi con người làm truyền thông cần có tư duy chiến lược, sự thấu hiểu sâu sắc và sáng tạo có chiều sâu và trình độ kể chuyện đa nền tảng. Người truyền thông phải được đào tạo thực chiến, làm việc thực chiến, để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường lao động.
Sự khác biệt cốt lõi ở sự linh hoạt và mức độ gắn với thị trường lao động
Thạc sĩ Trâm Quyên cho biết các trường công lập trong đào tạo báo chí truyền thông có thế mạnh về hệ thống chương trình chuẩn hoá, mạnh về lý luận, nghiệp vụ nền tảng, từ đó giúp sinh viên vững lý thuyết, chắc nghiệp vụ truyền thống. Các trường công lập có mối quan hệ rộng với cơ quan báo chí nhà nước, giúp sinh viên dễ tiếp cận môi trường báo chí chính thống như VTV, VOV, các báo lớn như Nhân Dân, Thanh Niên, Tuổi Trẻ… Đội ngũ giảng viên là chuyên gia nghiên cứu và nhà báo kỳ cựu. Đáng chú ý, các trường công lập học phí thấp, dễ tiếp cận, thu hút nhiều thí sinh khá – giỏi. Song, các trường ngoài công lập có nhiều lợi thế trong đào tạo truyền thông.
Thạc sĩ Trâm Quyên nhấn mạnh sự khác biệt đầu tiên nằm ở sự linh hoạt trong đổi mới chương trình đào tạo. Chương trình đào tạo của sinh viên được cập nhật mới mỗi năm, như tại HIU, nhà trường đưa AI, dữ liệu lớn (big data) vào giảng dạy và thêm các học phần theo xu hướng thị trường như Digital content (nội dung số hóa); Storytelling (nghệ thuật kể chuyện đa nền tảng); Livestream commerce (thương mại điện tử trực tuyến); nội dung trên các nền tảng TikTok/YouTube và các kênh truyền thông mạng xã hội khác.
Ưu thế chương trình của nhà trường là theo kịp nền tảng, theo kịp thị trường, theo kịp doanh nghiệp – nhóm ngành ứng dụng phù hợp với xu hướng nghề mới, đặc biệt với Gen Z.
Bên cạnh đó, thế mạnh của trường trong việc xây dựng chương trình dạy và học đa ngành (cross-discipline), tạo môi trường học và thực hành đa dạng, truyền thông đa phương tiện kết hợp: công nghệ (IT); thiết kế (design); marketing; nghệ thuật – sáng tạo; tổ chức sự kiện; quan hệ công chúng…
“Ví dụ tại HIU chúng tôi nhận dự án sản xuất các chương trình chăm sóc sức khỏe do giáo viên, sinh viên cả 2 khối ngành khoa học sức khỏe và khoa học xã hội phối hợp cùng triển khai. Sau đó, chúng tôi đưa sinh viên truyền thông đa phương tiện đi thực tập cùng các chương trình hướng nghiệp của HIU tại các trường THPT, sản phẩm sẽ là các bài viết đăng báo. Hoặc chúng tôi đưa sinh viên truyền thông đa phương tiện đi cùng các buổi thực hành cuối khóa của sinh viên quản trị du lịch lữ hành, các giờ học livestream bán hàng của ngành thương mại điện tử…”, thạc sĩ Trâm Quyên chia sẻ.
Đặc biệt, Phó hiệu trưởng Trường ĐH Quốc tế Hồng Bàng đề cập tới sự khác biệt, lợi thế trong đào tạo truyền thông của các trường ngoài công lập khi có thể mạnh là tự chủ cao, có thể mời nhiều giảng viên quốc tế, chuyên gia ngành; gắn kết mạnh với doanh nghiệp – học từ thực chiến.
Ví dụ từ HIU, trường có thể mời chuyên gia, giám đốc điều hành, giám đốc sáng tạo, chuyên gia kỹ thuật số… vào dạy rất linh hoạt. Sinh viên được học qua dự án thật. HIU đầu tư mạnh vào cơ sở vật chất như studio – phòng dựng – media lab – thiết bị mới; Studio quay phim, chụp ảnh…
Để làm truyền thông giỏi cần hiểu con người, hiểu xã hội, hiểu văn hóa
Thạc sĩ Trâm Quyên cho biết trước tiên, giảng viên phải chuyển đổi vai trò, từ người truyền đạt sang người dẫn dắt, huấn luyện, người đồng hành. Giảng viên phải cập nhật liên tục kiến thức nền tảng về TikTok, YouTube, Meta, Zalo; giảng viên phải hiểu hành vi người trẻ, phải thành thạo công cụ AI hỗ trợ sản xuất nội dung.
Giảng viên cũng phải là người có kinh nghiệm thực chiến hoặc kết nối sâu với giới nghề, phải thay đổi cách dạy khi chuyển từ “bài giảng” sang “trải nghiệm thực tế”, học theo mô hình studio với nhóm nhỏ, có người hướng dẫn và tạo ra sản phẩm thật.
Vậy sinh viên cần được dạy những gì, thay đổi ra sao để trở thành những người làm truyền thông giỏi, đáp ứng yêu cầu cao? Theo thạc sĩ Trâm Quyên, sinh viên cần được trang bị năng lực giao tiếp, sự thích nghi, chịu áp lực.
“Đặc biệt để làm truyền thông giỏi cần hiểu con người, hiểu xã hội, hiểu văn hóa, bởi truyền thông là ngành của sự thấu hiểu sâu sắc. Ai hiểu người dùng, người đó thắng. Tóm lại, chỉ khi đào tạo – doanh nghiệp – công nghệ cùng chuyển động, chúng ta mới có thể tạo nên thế hệ chuyên gia truyền thông đủ năng lực cạnh tranh, đủ bản lĩnh thích nghi và đủ sáng tạo để dẫn dắt tương lai”, thạc sĩ Trần Thúy Trâm Quyên đúc kết.
Ver2Solution theo Thanh Niên
Tâm Lý Học NTD
Rộ mốt giả làm người nổi tiếng bị chụp lén
Bước xuống ga tàu điện, Trang Anh đeo kính đen, xách túi, sải bước lạnh lùng giữa dòng người đông đúc mà không nhìn vào ống kính, rộ mốt giả làm người nổi tiếng bị chụp lén.
Cô gái 22 tuổi ở Hà Nội đang diễn vai một ngôi sao bị cánh săn ảnh (paparazzi) bám đuôi. Trang Anh cho biết đã thuê một thợ ảnh chuyên nghiệp giá hai triệu đồng để thực hiện bộ ảnh này. Điểm khác biệt so với các dịch vụ chụp ảnh thông thường là thợ phải đứng từ xa, nấp sau cột điện hoặc hòa vào dòng người, còn “người mẫu” cứ việc đi lại, hành động tự nhiên, không biết mình sẽ được chụp khi nào.
“Cảm giác bước đi và biết có ống kính đang hướng về mình khiến tôi thấy phấn khích như một người nổi tiếng thực thụ”, Trang Anh nói.
Để có những bức ảnh đúng chất “ngôi sao bị săn đuổi”, cô đã dành cả tháng tìm kiếm những tay máy có kinh nghiệm chụp ảnh thần tượng (thường gọi “trạm tỷ” hay fansite master) thay vì thợ chụp chân dung truyền thống. Theo cô, chỉ những người này mới biết cách bắt trọn khoảnh khắc chuyển động mà vẫn giữ được thần thái “sang chảnh”.
Hoài Thu, 23 tuổi, ở Hà Nội cũng vừa chi một khoản lớn để “đu trend”. Cô cho biết xu hướng này xuất phát từ văn hóa thần tượng Trung Quốc và Hàn Quốc, nơi các “trạm tỷ” thường dùng thiết bị cao cấp để chụp khoảnh khắc đời thường của sao. Video trải nghiệm dịch vụ “thuê paparazzi” của Thu trên TikTok đã thu hút hơn 3 triệu lượt xem.
Sự hưởng ứng từ cộng đồng mạng đã giúp trào lưu này lan tỏa mạnh mẽ. Hơn một tháng trở lại đây, mạng xã hội TikTok có hàng trăm video tái hiện trào lưu này, thu hút hàng triệu lượt xem. Hashtag “trạm tỷ” – từ chỉ những người chuyên săn ảnh thần tượng của họ ở Trung Quốc và Hàn Quốc – được hàng chục nghìn người Việt sử dụng, khẳng định sức ảnh hưởng của văn hóa fandom tới giới trẻ.
Nắm bắt thị hiếu này, nhiều thợ ảnh tại Hà Nội và Đà Lạt bắt đầu mở gói chụp “paparazzi”. Anh Hoàng Nguyên Kha, chủ một hiệu ảnh ở Đà Lạt, cho biết lượng khách đặt lịch tăng vọt trong vài tuần qua. Anh phải đầu tư thêm các ống kính tiêu cự dài như 70-200 mm hay 85-135 mm để mô phỏng chính xác góc chụp lén.
“Khách hàng không cần diễn, chỉ cần đi dạo, uống cà phê hay xem điện thoại. Việc không biết vị trí thợ chụp tạo ra sự kích thích và những bức ảnh rất tự nhiên”, anh Kha nói.
Tương tự, anh Tuấn Tú, thợ ảnh tại Hà Nội, cũng nhận hàng chục lịch đặt mỗi tuần, chủ yếu là nhóm khách 18-25 tuổi, với bối cảnh ưa thích là ga tàu, sảnh khách sạn hoặc thậm chí mang vali ra sân bay.

Hoài Thu, 23 tuổi, ở Hà Nội bắt trend thuê thợ ảnh chụp lén như thần tượng, tháng 11/2025. Ảnh: Nhân vật cung cấp
Tuy nhiên, không phải ai cũng hài lòng với trải nghiệm này. Bảo Trâm, 23 tuổi, ở Đà Lạt từng chi 3 triệu đồng để thực hiện bộ ảnh nhưng nhận về kết quả không như ý. Do không có kinh nghiệm tạo dáng và không được thợ hướng dẫn trực tiếp (do phải đứng xa), đa số ảnh của cô bị mờ hoặc biểu cảm kém đẹp. “Muốn theo trào lưu này cần phải có ngoại hình và thần thái sẵn, nếu không sẽ chỉ tốn tiền vô ích”, Trâm đúc kết.
Lý giải về sức hút của trào lưu, thạc sĩ Lê Anh Tú, giảng viên khoa Quan hệ Công chúng – Truyền thông, Đại học Kinh tế – Tài chính TP HCM, cho rằng đây là cách người trẻ thể hiện khao khát khẳng định bản thân và rút ngắn khoảng cách với cuộc sống thần tượng. Thay vì chỉ sưu tầm ảnh hay đĩa nhạc như thế hệ 7X, 8X, Gen Z ngày nay muốn trực tiếp trải nghiệm cảm giác được săn đón.
Theo bà Thu Thảo, chuyên gia tâm lý tại TP HCM, trong thời đại ảnh hưởng từ văn hóa fandom và trào lưu tự thần tượng hóa, giới trẻ chịu áp lực lớn để trở thành một “phiên bản hoàn hảo” của chính mình. Khi thuê paparazzi chụp lén, người trẻ cảm thấy giá trị của bản thân được xác thực hơn, giống như một ngôi sao thực thụ được giới truyền thông săn đón.
Dưới góc độ tâm lý, hành vi này là một cơ chế đối phó (coping mechanism) giúp giải tỏa căng thẳng. Việc tự tạo ra một hình ảnh hào nhoáng giúp họ cảm thấy giá trị bản thân được nâng cao.
“Tuy nhiên, nếu chìm đắm quá lâu trong cảm giác được tung hô ảo này, người trẻ dễ rơi vào tình trạng sống mơ mộng, khó đối mặt với thực tế trần trụi của cuộc sống cá nhân”, bà Thảo cảnh báo.
Chuyên gia Tú cũng cho rằng việc chạy theo trào lưu để giải trí, giảm căng thẳng là điều tích cực. Nhưng người trẻ cần phân định rạch ròi giữa trải nghiệm ngắn ngủi này với giá trị cốt lõi của bản thân.
“Nên đu trend để lan tỏa sự tự tin thay vì chạy theo sự công nhận ảo là chìa khóa để giữ vững tâm lý trong kỷ nguyên số”, ông Tú nói.
Ver2Solution theo VNexpress
Các Nền Tảng MXH
Cập nhật Facebook 7 ngày qua (1-7/12/2025)
Dưới đây là tổng hợp các thông tin chi tiết về những cập nhật Facebook và thay đổi mới nhất trong tuần đầu tiên của tháng 12 năm 2025 (từ ngày 01/12/2025 đến 07/12/2025), cùng với một số thông tin quan trọng liên quan đến tháng 12/2025:
Cập nhật trong tuần (01/12/2025 – 07/12/2025)
-
Tính năng mới cho Nhóm (Facebook Groups):
-
Cho phép nhóm riêng tư chuyển sang công khai: Meta thông báo rằng các nhóm riêng tư (private groups) sẽ được phép chuyển thành nhóm công khai (public groups). Điều này nhằm mở ra cơ hội tăng trưởng và kết nối mới, đồng thời bảo vệ quyền riêng tư của thành viên và nội dung đã chia sẻ trước đó.
-
Đăng bài trong Nhóm bằng biệt danh: Facebook cho phép người dùng đăng bài trong các Nhóm bằng biệt danh (nickname). Lưu ý, việc sử dụng biệt danh không có nghĩa là người dùng sẽ hoàn toàn ẩn danh.
-
-
Bảo vệ Nội dung cho Nhà sáng tạo (Creators):
-
Facebook đang bổ sung tính năng bảo vệ nội dung cho nhà sáng tạo. Hệ thống sẽ cảnh báo cho người dùng khi phát hiện các video Reels trùng khớp (matches) với nội dung của họ trên cả Facebook và Instagram.
-
-
Sáng kiến Mua sắm (Shopping):
-
Ngày 04/12/2025, Facebook Marketplace ra mắt Holiday Shop đầu tiên để giúp người dùng khám phá những món quà độc đáo và hợp túi tiền được tuyển chọn bởi người thật trong mùa lễ hội.
-
Thay đổi liên quan đến Trí tuệ Nhân tạo (Meta AI)
Các cập nhật liên quan đến AI là một trọng tâm lớn của Meta trong tháng 12 năm 2025:
-
Cá nhân hóa News Feed bằng AI (Bắt đầu từ tháng 12):
-
Cả News Feed của Facebook và Instagram sẽ được cá nhân hóa mạnh mẽ hơn. AI của Meta sẽ hiển thị các bài đăng, Reels và quảng cáo dựa trên sở thích và hành vi trực tuyến của bạn, nhằm tạo ra trải nghiệm độc đáo cho từng người dùng.
-
-
Tóm tắt Bình luận bằng AI:
-
Một công cụ AI mới của Facebook sẽ tóm tắt các chuỗi bình luận dài trên bài đăng, giúp người dùng tiết kiệm thời gian đọc. Bạn cũng có thể xóa tính năng này khỏi các bài đăng riêng lẻ.
-
Các Thay đổi quan trọng khác trong tháng 12/2025
-
Cập nhật Chính sách Bảo mật (16/12/2025):
-
Meta có kế hoạch cập nhật chính sách bảo mật vào ngày 16/12/2025. Tuy nhiên, Meta đã làm rõ rằng bản cập nhật này không liên quan đến việc đọc tin nhắn trực tiếp giữa người dùng với gia đình và bạn bè. Thay vào đó, nó tập trung vào cách Meta sử dụng dữ liệu từ các cuộc trò chuyện của người dùng với Meta AI (trợ lý AI tạo sinh của công ty) để cá nhân hóa thêm trải nghiệm.
-
-
Tiếp tục mở rộng Trợ lý Chatbot AI:
-
Chatbot AI của Meta tiếp tục được mở rộng sang các khu vực khác.
-
Tóm lại, trong tuần đầu tháng 12/2025, các thay đổi lớn nhất tập trung vào việc tăng cường cá nhân hóa nội dung bằng AI, cải thiện tính năng Nhóm và hỗ trợ nhà sáng tạo về bảo vệ bản quyền.
-
Livestream10 tháng agoBáo cáo xu hướng thị trường kinh doanh livestream tại Việt Nam trong năm 2024
-
Social9 tháng agoCập nhật Facebook 7 ngày qua (01-09/03/2025)
-
Trong Nước7 tháng agoBáo cáo thị trường nước hoa Việt Nam 2023-2025
-
Social10 tháng agoCập nhật Facebook 7 ngày qua (20-27/02/2025)
-
Xu Hướng9 tháng agoXu hướng thời trang 2025 khởi động, mở đầu Milan Fashion Week: Gucci là ông lớn nhưng Dsquared2 mới là cái tên chiếm sóng MXH
-
Các Nền Tảng MXH9 tháng agoCập nhật Facebook 7 ngày qua (10-16/03/2025)
-
Livestream10 tháng agoBí quyết bán hàng livestream doanh thu cao
-
Công Nghệ Phần Mềm9 tháng agoMô hình AI mã nguồn mở của Meta đạt 1 tỷ lượt tải về

